پایایی، تاب آوری و آسیب پذیری حوزه آبخیز چالوس مبتنی بر شاخص خشک سالی

خشک سالی از جمله بلایای طبیعی مرتبط با آب و هوا و یکی از بزرگ ترین تهدیدهای بقای انسان است که تاثیرات نامطلوبی بر پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی می گذارد. حال آن که مقوله های مرتبط بر آن و از جمله تاثیر آن بر سلامت حوزه آبخیز کمتر مورد توجه قرارگرفته است. بر همین اساس، در این پژوهش سعی شده است تا سلامت حوزه آبخیز چالوس بر اساس تغییرات پایایی (Rel)، تاب آوری (Res) و آسیب پذیری (Vul) تحت تاثیر خشک سالی مستند به دوره آماری ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۴ مورد ارزیابی قرار گیرد. برای انجام این پژوهش، داده های بارندگی نه ایستگاه با روش عکس مجذور فاصله برای آبخیز میان یابی شد. سپس، با تعیین میانگین و انحراف معیار داده ها، شاخص خشک سالی (SPI) تعیین شد. همچنین، برای محاسبه شاخص های Rel، Res و Vul از مقدار میانه شاخص SPI استفاده شد. سپس، با محاسبه مقدار میانگین هندسی این شاخص ها وضعیت کلی سلامت آبخیز تعیین شد. نتایج پژوهش نشان داد، شاخص SPI در دوره آماری مذکور با مقادیری بین ۱.۴۳- و ۲.۲۵ الگویی همانند بارندگی داشته و با افزایش بارندگی در انتهای دوره، این شاخص نیز مقادیر مثبت بیشتری را به خود اختصاص داده است. ارزیابی سلامت آبخیز نیز نشان داد که شاخص های Rel، Res و Vul به ترتیب ۰.۵، ۰.۲۳ تا ۰.۶۲ و ۰.۰۶ تا یک را داشته است. میانگین هندسی این شاخص ها نیز  بین ۰.۱۹ تا ۰.۵۸ بود. نهایتا متوسط شاخص سلامت حوزه آبخیز چالوس بر اساس پویایی شاخص خشک سالی ۰.۴۵ و در گروه "متوسط" بود که نتایج به دست آمده دلالت بر متوسط بودن شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه و طبعا نقش ماشه ای دخالت های انسانی در تهدید سلامت آبخیز چالوس دارد. یافته های بررسی نقش مهمی در تبیین شیوه های مدیریت سازگار حوزه آبخیز مذکور ایفا خواهد کرد.

کلیدواژه ها:

آبخیز سالم ، ارزیابی سلامت بوم سازگان ، تخریب آبخیز ، شاخص SPI ، مدیریت جامع آبخیز