تجلی رفتارهای آیینی در دوران نوسنگی بی سفال (مطالعه موردی: محوطه شیخی آباد کرمانشاه)

باستان شناسان در کاوش های باستان شناسی به اشیا و یافته های منقولی درست می یابند که وجه نمادین بسیار روشنی دارند. شاید بتوان با خوانش این یافته های نمادین به اندیشه سازندگان آنها و چرایی ساخته شد نشان پی برد، افزون بر این می توان در زمینه علل انجام فعالیت های ویژه در آن مکان های خاص آگاهی پیدا کرد. اگرچه دین شناسان، انسان شناسان و جامعه شناسان خیلی پیش تر در عرصه دین شناسی و باورهای مردمان باستان به بیان مباحث نظری پرداخته بودند، باستان شناسان نیز در عرصه نمادها و باورهای باستانیان، پژوهش های بسیاری انجام داده اند. داده های باستان شناختی زیادی در دست داریم که در این زمینه قابل تحلیل هستند. بازه زمانی اصلی موضوع این مقاله، دوران آغاز نوسنگی است. یکی از محوطه های مهم که یافته های نمادین از آنجا به دست آمده است، محوطه شیخی آباد صحنه در استان کرمانشاه است که گاه نگاری ان به دوره نوسنگی بی سفال بازمی گردد. در کاوش باستان شناسی یکی از سازه های ویژه، سرشاخ دار چهار بز کوهی و همچنین، سرشاخ دار یک گوسفند وحشی به دست آمده است. این ها، به صورت خاصی در کنار همدیگر قرار داده شده بودند، به طوری که وجهه نمادین آنها آشکار می گردد. در این مقاله از یافته های قوم شناختی دنیا در چارچوب باستان قوم شناسی و همچنین، از شواهد آغاز تاریخی و تاریخی آسیای جنوب غربی به عنوان مدارک پشتیبان در تحلیل شواهد مکشوف از محوطه مذکور، بهره برداری شده است. نگارندگان، با رویکرد تفسیر گرایانه، کارکرد و هدف احتمالی جاسازی سر بزهای کوهی و همچنین، سرشاخ دار یک گوسفندی وحشی به دست آمده است. این ها، به صورت خاصی در کنار همدیگر قرار داده شده بودند، به طوری که وجهه نمادین آنها آشکار می گردد. در این مقاله از یافته های قوم شناختی دنیا در چارچوب باستان قوم شناسی و همچنین از شواهد آغاز تاریخی و تاریخی آسیای جنوب غربی به عنوان مدارک پشتیبان در تحلیل شواهد مکشوف از محوطه مذکور، بهره برداری شده است. نگارندگان، با رویکرد تفسیر گرایانه، کارکرد و هدف احتمالی جاسازی سر بزهای کوهی و گوسفند را در این محوطه تبیین می کنند. داده ها به روش اسنادی گردآوری و سپس با روش استدلال استقرایی تحلیل شدند. در این پژوهش به این نتیجه رسیده ایم که شواهد موصوف، صرفا یک اثر هنری و زیباشناختی نبوده، بلکه جنبه های کارکردی و معیشتی داشته و با موضوع توتم و تونم پرستی در دوران آغاز نوسنگی مرتبط بوده اند.

کلیدواژه ها:

آیین ، توتم ، شیخی آباد ، کرمانشاه ، نماد ، نوسنگی بی سفال