کاوشی درباره تاریخ گذاری و مخاطب شناسی سوره ماعون

سوره ماعون بنابر دیدگاه اغلب مفسران، سوره ای مکی است. همه جداول ترتیب نزول نیز آن را در زمره نخسین سور مکی قرار داده اند؛ چنانکه طول، لحن و مسجع بودن این سوره نیز آن ها را تایید می کند. لیکن در حوزه محتوا، آیات ابتدایی این سوره در مذمت تکذیب گران قیامت، و آیات میانی در مذمت مصلین ریاکار نازل شده که همین موجب گردیده تا برخی این سوره را دارای نزول گسسته در مکه و مدینه و برخی نیز آن را کاملا مدنی تلقی نمایند. چنانکه گزارش متقدمان از مدنی یا مکی-مدنی بودن این سوره نیز موید این اقوال است. درحالیکه برحسب یافته های این پژوهش، ارتباط معنایی و لفظی آیات میانی این سوره با ابتدای آن، نزول پیوسته و دفعی آن را ثابت کرده است. از دیگر سو سیاق سوره ماعون و شباهت آن به دیگر سور مکی اولیه، جایگاه آن در جداول ترتیب نزول را تایید می نماید. درنهایت با توجه به تاریخ گذاری این سوره در سال های ابتدایی مکه و عدم وجود پدیده نفاق در آن دوران از یک سو، و فقرات مختلف وحی که از یک عمل عبادی به عنوان صلاه در میان مشرکان و مردمان دیگر ادیان سخن می گوید، از دیگرسو، می توان به مخاطب بودن مشرکان در سراسر سوره ماعون حکم کرد.

کلیدواژه ها:

ماعون ، مدنی ، مکی ، نزول پیوسته ، نزول گسسته