شناسایی عوامل موثر بر تحقق الگوی برنامه ریزی شهری تنوع گرا در شهر رشت با استفاده از روش نظریه زمینه ای نظام مند

شهر رشت، به عنوان نمونه یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیت­ها، توانایی های جسمی و پیشینه های قومی مختلف تشکیل شده است. بسیاری از سازوکارهای برنامه ریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری به سوی به کارگیری رویکردهای تنوع گرا و گنجاندن تنوع ها و تفاوت ها در فرایندهای برنامه ریزی شهری تغییرمسیر داده اند، اما سازوکار برنامه ریزی شهری کشور ایران و به تبع آن شهر رشت در سایه تفکرات مدرنیسم همچنان با شهروندان به صورت نوعی واحد برخوردمی کنند و تفاوت های سنی، جنسیتی، قومی نژادی، مذهبی، تفاوت در توانایی جسمی و در نتیجه تفاوت در نیازهای شهروندان در شهر را درنظرنمی گیرند. نظریه و عمل برنامه ­ریزی به تازگی از ضرورت خدمات رسانی به طیف متنوعی از نیازها و ترجیحات آگاه تر شده و برنامه ریزی برای تنوع و تفاوت، تفسیری اجتماعی از برنامه ریزی برای شهرها و رویکردی است که نیازهای گروه های اجتماعی مختلف را درنظرمی گیرد. در کشورمان با خلا مطالعات دانشگاهی در زمینه معرفی رویکرد برنامه­­ریزی برای تنوع و تفاوت و شناسایی عوامل موثر بر به کارگیری و تحقق آن روبه روهستیم. از این رو هدف از این مطالعه معرفی اجمالی این رویکرد و شناسایی عوامل موثر بر تحقق آن در شهر رشت بر مبنای دیدگاه­­های صاحب نظران برنامه­ریزی این شهر است. با توجه به نوع مسئله و جامعه آماری تحقیق از روش نظریه زمینه ای نظام­مند استفاده شده است. برای گردآوری داده­ها ابتدا پرسشنامه نیمه­ساختاریافته­ای طراحی و سپس با استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند از نوع گلوله­برفی با ۱۰ نفر از صاحب نظران برنامه­ریزی این شهر مصاحبه­های عمیق انجام ­شد. داده­های متنی حاصل از مصاحبه­ ها با استفاده از فرایند کدگذاری و روش تحلیل سطر به سطر در نرم افزار مکس کیو دی ای تحلیل شدند. درنهایت عوامل موثر بر تحقق الگوی برنامه­ریزی شهری تنوع­گرا در قالب ۱۷ مقوله اصلی و ۵۹ مقوله فرعی و روابط میان آنها شناسایی شدند و مدل پارادایمی الگوی برنامه­ریزی شهری تنوع­گرا با تاکید بر شرایط علی، زمینه­ای، مداخله­گر، پیامدی و راهبردهای تحقق این الگو ارائه ­شد. نتایج نشان می­دهد طیف گسترده­ای از زیرساخت های اندیشه­ای، سیاستی، ابزاری، سازمانی، قانونی، مالی، آموزشی و فرهنگی ­اجتماعی در تحقق این رویکرد موثرند که شناسایی و تبیین آنها می­تواند راهنمای تصمیم گیری ها و اقدامات آینده مراجع برنامه ریزی شهری کشورمان باشد.

کلیدواژه ها:

الگوی برنامه ریزی شهری تنوع گرا ، گروه های اجتماعی متنوع ، نظریه زمینه ای ، فرایند کدگذاری ، مقوله ها ، شهر رشت