مشکلات کشاورزی منطقه سیستان و راهکارهای پیشنهادی

منطقه وسیع و باستانی سیستان که عنوان پر افتخار انبار غله آسیا بر تارک این مهد تمدن کهن ایران زمین در طول تاریخ میدرخشید، در غالب کتاب های تاریخی و سفر نامه های جهانگردی، از رونق اقتصادی و اجتماعی، زمین حاصلخیز و کشاورزی وآبیاری پیشرفته، بویژه در شهر سوخته با قدمت ۵۰۰۰ سال یاد می نمایند متاسفانه در یک صد سال اخیر تحولات سیاسی -اجتماعی، بالاخص معادلات هیدروپلیتیک منطقه و بعضا نفوذ و حکمیت های یک جانبه دول خارجی بر اساس شرایط حاکم برایران و افغانستان سبب شد، حدود ۹۵ درصد از رودخانه هیرمند در خاک افغانستان قرار گیرد و در کلیه منازعات آبی بین دوکشور نیز غالبا کارشناسان خارجی حکم، به نفع افغانستان رای صادر نمایند فلذا سهم آب ایران از افغانستان به شدت تقلیلیافت، به نحوی که در آخرین معاهده بین طرفین در سال ۱۳۵۱، سهم حقآبه ایران از رودخانه هیرمند معادل ۲۶ مترمکعب برثانیه که حدودا ۸۲۰ میلیون متر مکعب می شود، تعیین گردید، این تصمیم غیرکارشناسی، بزرگترین چالش های پیش رویامروزه سیستان را موجب شده است، بطوریکه این حجم آب نه کفایت ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت حال و حاضررا دارد و نه سطح تالاب خشکیده هامون ها با وسعت بیش از ۳۸۰ هزار هکتاری را می تواند احیاء نماید. بنابراین در این پژوهشبا توجه به اهمیت این موضوعات و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات ۵۰ ساله اخیر در منطقه،مشکلات عمده بخش کشاورزی دشت سیستان که منابع آبی آن نیز در آن طرف مرزها قرار دارد، در چهار گروه شامل : ۱-مشکلات و محدودیت های طبیعی و جغرافیایی، ۲- مشکلات مدیریتی و ساختاری ۳- مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی۴- سایر مشکلات و محدودیت ها دسته بندی شده اند و چون متولیان و دستندرکاران دولتی نیز، به دلیل عدم داشتن انسجامسازمانی، وقع نگذاشتن به نقطه نظرات جوامع محلی، کم دقتی به مبانی و ریشه مشکلات همچنین نداشتن برنامه های راهبردیبا سناریوهای مختلف برای توسعه منطقه در کنار درهم تنید گی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی سبب شده است انواع طرحهای اجراء شده و در حال اجراء نیز با موانع جدی مواجه شوند و بعضا افتتاح نشده از حیث انتفاع خارج گردند بطوریکه حجمعظیم سرمایه گذاری های انجام شده تاکنون، عملا رافع مشکلات منطقه و مردم نبوده و غالبا رضایت عمومی مردم هم حاصلنشده است، لذا در این پژوهش ضمن آسیب شناسی مصائب بخش کشاورزی، پیشنهاداتی جهت تسهیل در فرایندهای اجرایی وجلب مشارکت مردمی برای عبور از چالش های مزبور ، بر اساس مدلی که از سال ۲۰۱۰ تا پایان ۲۰۱۷ در منطقه (شهرستانهامون) با حمایت دفتر عمران ملل متحد (UNDP) و صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی (GEF) با نام MENARID و باعنوان " تقویت و انسجام سازمانی برای رسیدن به مدیریت یکپارچه منابع طبیعی " اجرا شده است و دستاوردهای آن راه گشایبرنامه ریزی و اقدام مشترک بین همه ذینفعان محسوب می گردد، ارائه خواهد شد.

کلیدواژه ها:

سیستان ، مشکلات کشاورزی ، رودخانه هیرمند ، حقآبه ، هیدروپلیتیک ، پروژه بین المللی منارید