مقایسه سه روش عصاره گیری مقادیر قابل دسترس فلزات سنگین مس، کادمیم، سرب و نیکل برای گیاه گندم در خاک های متاثر از شوری در استان خوزستان

اطلاعات در باره ارزیابی آلودگی خاک و کاربرد عصاره­گیرهای مناسب برای تعیین مقادیر قابل استفاده گیاه از فلزات سنگین در خاک­های آهکی و شور کشور محدود است. از این رو، این پژوهش با هدف بررسی تاثیر شوری و مقایسه عصاره­گیرهای EDTA pH ۴.۶۵، EDTA pH ۸.۶ و DTPA pH ۷.۳ در تعیین مقادیر قابل استفادهگیاه از فلزات سنگین شامل مس، کادمیم، سرب و نیکل در خاک­های آهکی و شور استان خوزستان انجام شد. تعداد ۶۳ نمونه خاک از اراضی زیر کشت گندم در این استان جمع آوری و در آنها گیاه گندم در شرایط گلخانه و با استفاده از طرح کاملا تصادفی در سه تکرار کشت شد. با توجه به محدودیت شوری خاک­ها، آبشویی متوالی به میزان دو برابر تخلل در هر خاک انجام شد. مقادیر قابل استفاده گیاه از مس، کادمیم، سرب و نیکل در خاک­ها با عصاره­گیرهای مذکور قبل و بعد از آبشویی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره گیر DTPA pH ۷.۳ کمترین مقادیر و EDTA pH ۴.۶۵ بیشترین مقادیر عناصر سنگین را استخراج نمودند. کاهش شوری بر اساس نوع فلز و عصاره­گیر تاثیر متفاوتی بر استخراج فلزات سنگین مس، نیکل، کادمیم و سرب داشت و غلظت­های استخراج شده عناصر از روند یکنواختی تبعیت ننمودند. همبستگی مثبت معنی­داری بین مس استخراج شده با هر سه عصاره­گیر و غلظت مس گیاه وجود داشت. این همبستگی برای عصاره گیر DTPA pH ۷.۳ (۳۲/۰= r، ۰۱/۰P ≤ ) بیشتر از عصاره­گیرهای EDTA pH ۴.۶۵ (۲۷/۰= r، ۰۵/۰P ≤) EDTA pH ۸.۶ (۲۵/۰= r، ۰۵/۰P ≤) بود. برای عناصر کادمیم و سرب تنها با عصاره­گیر DTPA همبستگی مثبت و معنی­داری (به­ترتیب ۳۳/۰= r، ۰۱/۰P ≤ و ۲۸/۰=r، ۰۵/۰P ≤) به دست آمد. برای نیکل با هیچ یک از عصاره­گیرها همبستگی معنی­داری مشاهده نشد. بر اساس نتایج، به نظر می رسد عصاره­گیر DTPA را می­توان به­عنوان مناسب ترین عصاره­گیر برای تعیین مس قابل استفاده گندم در خاک­های آهکی و شور خوزستان معرفی کرد. اما، با در نظر گرفتن شوری خاک، آبشویی مورد نیاز، و همبستگی ضعیف کادمیم، سرب و نیکل با عصاره گیرهای این مطالعه، ارزیابی آنها نیازمند انجام مطالعات تکمیلی است.

کلیدواژه ها:

خاک های آهکی ، عصاره گیر فلزات سنگین ، شوری خاک ، ئی.دی.تی.ا ، دی.تی.پی.ا