ارزیابی فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و میزان پراکسید هیدروژن دانهال های ایجاد شده حاصل از تلاقی های درون و بین-گونه ای پسته ( P. vera × P. integerrima) در شرایط تنش خشکی

سابقه و هدف: صنعت کشاورزی ایران با محصول ارزشمند پسته (Pistacia vera L) در جهان معرفی شده است و این فرآورده از نظر اقتصادی یکی از مهم ترین محصولات باغی ایران است. تنش های مختلف بویژه خشکی، کشت و کار پسته را همواره با مشکلات و موانع زیادی روبه رو کرده است در حدی که در برخی استان ها با چالش چشم گیری مواجه شده است. فرآیندهای بهنژادی از جمله تلاقی های هدفمند در جهت افزایش میزان مقاومت، می تواند راهکاری مطمئن و دائمی برای کم کردن اثرات زیان بار تنش خشکی بر گیاهان در نظر گرفته شود. بنابراین با توجه به اهمیت محصول پسته در کشور به عنوان یک محصول استراتژیک و همچنین قرار گرفتن ایران در شرایط خشک و نیمه خشک، تحقیقات به منظور دستیابی به پایه های هیبرید متحمل به خشکی ضروری می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و برخی خصوصیات رشدی دانهال های پسته و شناسایی پایه های متحمل، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به صورت گلدانی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال ۹۸- ۱۳۹۷ به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش شامل پنج پایه پسته احمد آقایی، اکبری، سرخه حسینی، گرمه، فندقی و پنج هیبرید بین گونه ای (احمد آقایی × اینتگریما، اکبری × اینتگریما، سرخه حسینی × اینتگریما، گرمه × اینتگریما و فندقی × اینتگریما ) و سه سطح خشکی شامل شاهد (۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی)، تنش ملایم (۶۵ درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (۳۰ درصد ظرفیت زراعی) بودند که ۸۴ روز روی دانهال های سه ماهه پسته اعمال شدند.یافته ها: طبق نتایج اثر پایه و خشکی و همچنین اثر متقابل آن ها بر روی اکثر صفات مورد مطالعه معنی دار (۰۱/۰P≤) بود. البته در مورد صفت طول ساقه در ارتباط با اثر متقابل پایه و خشکی اثر معنی داری (۰۵/۰ P≥) مشاهده نشد. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح خشکی، میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، گایاکول پراکسیداز، پراکسید هیدروژن برگ و ریشه و همچنین میزان ریزش برگ در دانهال های پسته مورد مطالعه افزایش و صفات تعداد برگ، طول و قطر ساقه کاهش یافتند. بیش ترین مقدار فعالیت آنزیم ها در تیمار خشکی شدید و کم ترین مقدار در تیمار شاهد مشاهده شد. از طرفی در ارتباط با صفات تعداد برگ، طول و قطر ساقه بیش ترین و کمترین مقدار به ترتیب در سطح شاهد و تنش شدید مشاهده شد. بر اساس نتایج، پاسخ های فیزیولوژیکی متفاوتی در پاسخ به تنش های اعمال شده بین پایه ها مشاهده شد. پایه های متحمل به خشکی میزان پراکسید هیدروژن و درصد ریزش برگ کمتر و از فعالیت آنزیمی و پر رشدی بیشتر نسبت به پایه های حساس به خشکی برخوردار بودند. پایه فندقی بیش ترین و پایه های هیبرید سرخه حسینی × اینتگریما، احمد آقایی × اینتگریما و اکبری × اینتگریما کم ترین افزایش میزان پراکسید هیدروژن برگ و ریشه و ریزش برگ را بین پایه ها نشان دادند. در ارتباط با این صفات، پایه های دانهالی احمد آقایی، سرخه حسینی، گرمه × اینتگریما، اکبری، گرمه و فندقی × اینتگریما به ترتیب از لحاظ تحمل به خشکی در رده های بعدی قرار گرفتند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر به نظر می رسد بتوان از پایه های پر رشد هیبرید سرخه حسینی × اینتگریما، احمد آقایی × اینتگریما و اکبری × اینتگریما به عنوان پایه های حاوی ژن های متحمل به خشکی برای اصلاح ارقام با پتانسیل عملکرد زیاد در مناطق خشک استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

آنزیم آسکوربات پراکسیداز ، کاتالاز ، سوپراکسید دیسموتاز ، گایاکول پراکسیداز ، هیبرید