گفتمان عرفان در رمان جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان

ورود مدرنیته موجب تغییرات گسترده ای در سطوح مختلف جامعه ایران، از جمله سطح فکری و فرهنگی شد و گفتمان عرفانی که می توان گفت از گفتمان های سنتی مسلط در فرهنگ ایرانی بود، دچار تغییراتی شد. رمان های فارسی، از جمله بسترهایی بودند که این تغییرات را نشان دادند یا خود در زمینه ایجاد دگراندیشی موثر واقع شدند. بنابراین، بررسی آن ها می تواند نقش مهمی در جریان شناسی عرفان و جایگاه عرفان در دوره معاصر داشته باشند. هدف این پژوهش نیز بررسی بازنمایی گفتمان عرفان در رمان جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان از سیمین دانشور است. در این رمان، سه گفتمان «سنتی»، «مدرن» و «نیمه سنتی» بازنمایی شده است. در گفتمان سنتی، تکیه بر این است که عرفان در همان مفهوم سنتی خود برای رهایی انسان از سرگردانی، دوباره احیا شود. اما در گفتمان مدرن، به انتقاد از عرفان پرداخته شده است و نقشی برای این اندیشه، در حل مشکلات جامعه معاصر قائل نشده اند. بازنمایی این دو گفتمان با «بدنمایی» یا حداقل، نقطه ضعف داشتن همراه بوده است. در گفتمان «نیمه سنتی» که بازنمایی با «خوب نمایی» همراه است، نویسنده مبتنی بر آموزه های عرفان سنتی، عرفانی ارائه داده است که با جامعه مدرن همخوانی دارد.

کلیدواژه ها:

رمان ، عرفان ، سنت ، مدرنیته ، بازنمایی