رشد و افول شهر سیرجان در سده های میانی اسلامی برپایه شواهد تاریخی و باستان شناسی؛ نقش حکومت ها، اقتصاد و محیط

  سعید امیرحاجلو[۱]   چکیده سیرجان یکی از ولایات بزرگ کرمان بود و از سده ی ۶ق در قلعه سنگ گسترش یافت. اما در سده ی ۹ق به تدریج متروک شد. پرسش این است که چه متغیرهایی بر رشد و افول سیرجان در سده های میانی اسلامی اثر گذاشته اند؟ داده های این تحقیق حاصل بررسی منابع تاریخی و کاوش باستان شناختی در قلعه سنگ است و پژوهش به شیوه ی تحلیلی صورت گرفته است. بر پایه ی نتایج، احتمالا ترک شهر اولیه ی سیرجان پیامد هجوم غزها بود و اقدامات ملوک شبانکاره در اواخر سده ی ۶ق باعث انتقال آن به قلعه سنگ شد. موقعیت سیرجان در شاهراه های جنوبی به عنوان یک «شهر میانی»، مواد معدنی و منابع زیستی مناسب سبب توسعه ی آن به ویژه در سایه ی حکومت های مقتدر قراختائیان و آل مظفر شد. همچنین، شاخصه های «مکان، امنیت و راهبرد حاکمان»، سیرجان را به یک مرکز اقتصادی تبدیل کرد. اما اختلافات به وجود آمده در اواخر دوره ی آل مظفر، حمله ی تیمور و سلطان حسین بایقرا افول و ترک آن را در پی داشت.   [۱].  استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس، ([e-mail]) تاریخ دریافت: ۰۶/۰۳/۱۳۹۹، تاریخ تایید: ۱۴/۰۲/۱۴۰۰

کلیدواژه ها:

Old City of Sirjan ، Qala-Sang ، Islamic City ، Formation and Expansion of the City ، Decline of the City. ، واژه­های کلیدی: شهر کهن سیرجان ، قلعه سنگ ، شهر اسلامی ، شکل گیری و گسترش شهر ، افول شهر