ارزیابی سناریوهای توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار بر منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل سازی پویایی سیستم

توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار از دیدگاه مدیریت بهینه منابع آب بسیار مهم می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اثرات توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار بر پایداری کشاورزی دشت ورامین و اثر مشوق های دولتی بر توسعه این سیستم ها بود. بدین منظور با استفاده از روش پویایی سیستم که قابلیت مناسبی در مدل سازی محیط های پیچیده دارد، مدل مدیریت یکپارچه منابع آب دشت ورامین با لحاظ جنبه های اقتصادی و زیست محیطی تدوین شد. نتایج نشان داد که توسعه بدون برنامه سیستم های آبیاری تحت فشار نه تنها باعث صرفه جویی در مصرف آب نمی شود، بلکه منجر به تخریب آبخوان های زیرزمینی کشور می شود. نتایج همچنین نشان داد که در صورت استفاده از منابع آب سطحی، توسعه سیستم های آبیاری بارانی اگر با افزایش سطح کشت همراه نباشد باعث افزایش درآمدهای ملی و کاهش افت آب های زیرزمینی خواهد شد. در غیر این صورت اگر کشاورزان اقدام به افزایش سطح کشت نمایند دولت با کمک مالی به کشاورزان به نابودی منابع آب زیرزمینی کشور کمک کرده است. در صورت توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار در اراضی که از آب زیرزمینی استفاده می کنند، در هر دو شرایط بدون افزایش سطح کشت و با افزایش سطح کشت (۲۰ درصد افزایش سطح کشت) وضعیت کمی آب زیرزمینی بهبود خواهد یافت؛ هر چند بهبود در شرایط افزایش کشت جزئی می باشد. بنابراین ارائه تسهیلات توسعه سیستم های آبیاری بارانی تنها به شرط حفظ سطح کشت و کاهش مصرف آب به پایداری کشاورزی کشور کمک می کند. برای دستیابی به کشاورزی پایدار پیشنهاد می شود که دادن تسهیلات به کشاورزان اولویت بندی شود. به این صورت که دادن تسهیلات به بهره برداران آبهای زیرزمینی برای توسعه آبیاری تحت فشار در اولویت اول، توسعه سیستم های آبیاری خرد (تیپ و قطره ای) به علت اینکه دارای کمترین تبخیر از سطح خاک می باشند در اولویت دوم و سیستم های آبیاری سطحی مکانیزه و سیستم های آبیاری بارانی نوین مانند LESA که تبخیر و بادبردگی در آنها حذف شده در اولویت سوم  قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

آبخوان ، توسعه پایدار ، مدیریت تقاضا