بررسی اثر روش های کم خاک ورزی بر بهره وری مصرف انرژی و عملکرد گندم دیم

کم خاک ورزی از مدیریت های مهم برای حفاظت از منابع آب و خاک است. به منظور بررسی اثر کم خاک ورزی بر بهره وری مصرف انرژی و عملکرد محصول در منطقه دیم کالپوش شاهرود، مطالعه ای بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با ۵ تیمار در ۴ تکرار در تناوب آفتابگردان- گندم انجام شد. تیمارهای خاک ورزی شامل شخم با گاوآهن قلمی در بهار (T۱)، شخم با گاوآهن برگرداندار (T۲)، کم خاک ورزی با دیسک در بهار (T۳)، شخم با گاوآهن بشقابی (T۴) و شخم با گاوآهن قلمی در پاییز (T۵) بود. عملیات کاشت آفتابگردان در اردیبهشت ماه سال های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹ پس از اعمال تیمارهای خاک ورزی انجام شد. پس از برداشت آفتابگردان در مهر سال های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹، در همه تیمارها کم خاک ورزی با دیسک اعمال شد و در آبان ماه گندم توسط خطی کار غلات کشت شد. برداشت گندم در تیر ماه سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ انجام شد. نتایج سال ۱۳۸۸ نشان داد تیمار استفاده از گاوآهن قلمی و دیسک به ترتیب با متوسط ۱۷۰۸و ۱۴۱۲ کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را در بین تیمارهای خاک ورزی دارا بودند. نتایج سال۱۳۹۰ نشان داد که تیمار استفاده از گاوآهن قلمی و برگرداندار به ترتیب با متوسط ۱۶۳۸و ۱۳۸۸ کیلوگرم در هکتار بیشترین وکمترین عملکرد دانه را در بین تیمارهای خاک ورزی دارا بودند. تجزیه واریانس مرکب داده های مربوط به گندم در سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ نشان داد که از نظر رطوبت خاک و عملکرد گندم، بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود نداشت. گاوآهن چیزل و برگرداندار به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار رطوبت و عملکرد را داشتند. از نظر بهره وری مصرف انرژی، بیشترین و کمترین مقدار آن مربوط به تیمار استفاده از دیسک و گاوآهن برگرداندار بود. بنابراین گاوآهن چیزل نسبت به گاوآهن برگرداندار موجب افزایش معنی دار عملکرد گندم شده است. از نظر مصرف انرژی دیسک و گاوآهن قلمی نسبت به گاوآهن برگرداندار بهره وری قابل ملاحظه ای داشته اند. از نظر میزان برگردانی خاک بین تیمارهای مختلف معنی دار (در سطح ۱%) وجود داشت، گاوآهن برگرداندار و چیزل به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار برگردانی خاک را دارا بودند. با توجه به مزایای کم خاک ورزی با دیسک (حفظ بقایا در سطح خاک و بهره وری مصرف انرژی) و نتایج این آزمایش، به منظور تولید گندم دیم (پس از برداشت آفتابگردان) استفاده از دیسک به منظور آماده سازی زمین توصیه می شود و نیازی به عملیات شخم نیست.

کلیدواژه ها:

بهره وری مصرف انرژی ، رطوبت خاک ، عملکرد گندم ، کم خاک ورزی