اثر کودهای آلی و شیمیایی بر رشد، عملکرد و اسانس گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.)

سابقه و هدف:کودهای آلی منبع ارزشمندی برای تغذیه گیاهان در اکوسیستم‎های کشاورزی به شمار می‎روند، زیرا علاوه بر داشتن عناصر غذایی می توانند به افزایش سطح ماده آلی خاک ها نیز کمک نمایند که در اراضی مناطق خشک و نیمه خشک می‎تواند نقص کمبود مواد آلی خاک را بخوبی جبران نماید. از طرفی، بکارگیری کودهای آلی در کشت گیاهان دارویی به علت سطح زیرکشت محدود این گیاهان و همچنین کاهش اتکا به کودهای شیمیایی اولویت بیشتری دارد. بنابراین در این آزمایش اثرات کودهای آلی و شیمیایی بر رشد، عملکرد و اسانس گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.) مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سایت کشت الگویی گیاهان دارویی جهاد کشاورزی کوهرنگ (با متوسط بارندگی ۱۳۵۷ میلی متر و کمینه و بیشینه دما ۸/۲ و ۲/۱۶ سلسیوس) در سال‎های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کود مرغی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب ۱۰۰ ، ۷۰ و ۴۰ درصد؛ PM۱۰۰ ، PM۷۰ ، PM۴۰)، کود گوسفندی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب ۱۰۰ ، ۷۰ و ۴۰ درصد؛ SM۱۰۰ ، SM۷۰ ، SM۴۰))، کود گاوی با سه سطح کارایی جذب نیتروژن (به ترتیب ۱۰۰ ، ۷۰ و ۴۰٪ ؛ CM۱۰۰ ، CM۷۰ ، CM۴۰) و همچنین یک تیمار کود شیمیایی (۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار + ۱۰۰ کیلوگرم فسفر در هکتار) به عنوان شاهد مثبت (CF) و عدم مصرف کود (C) به عنوان شاهد منفی و در مجموع با ۳۳ کرت آزمایشی بودند. صفات اندازه گیری شده شامل رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص سطح برگ، وزن اندام هوایی، میزان اسانس و عملکرد اسانس بودند. آنالیز داده‎ها بوسیله نرم افزار SAS و مقایسه میانگین‎ها توسط آزمون LSD انجام شد.یافته ها:نتایج نشان داد در چین اول (۴ تیر ماه) بیشترین میزان کلروفیل a و b به ترتیب در شرایط تغذیه با PM۴۰ و CF مشاهده شد. زیست‎توده اندام هوایی تیمارهای PM۴۰؛ PM۷۰،PM۱۰۰ و CF به ترتیب با ۳۷۶۰، ۳۶۷۲، ۳۶۳۲ و ۳۵۷۶ کیلوگرم در هکتار بدون اختلاف معنی دار در گروه آماری قرار گرفته و دارای حداکثر زیست‎توده بوددند. بیشترین میزان اسانس در تیمارهای PM۴۰، CF و PM۷۰ به ترتیب با ۴۹/۱%، ۳۳/۱% و ۳/۱% بدست آمد ولی حداکثر عملکرد اسانس با کودهای PM۴۰، PM۷۰، CF و PM۱۰۰ بدست آمد (به ترتیب با ۳/۵۶، ۸/۴۷، ۳/۴۷ و ۸/۴۳ کیلوگرم در هکتار). در چین دوم (۱۵ شهریور ماه) تیمارهای PM۴۰، CF، CM۴۰ و SM۴۰ به ترتیب با ۶/۷، ۲/۷، ۱/۷ و ۹/۶ میکروگرم در میلی لیتر دارای بیشترین کلروفیل a و تیمارهایCF، PM۴۰ و PM۷۰ به ترتیب با ۸/۶، ۷/۶ و ۵/۶ میکروگرم در میلی لیتر دارای بیشترین کلروفیل b بودند. بالاترین زیت توده اندام هوایی در شرایط تغذیه با PM۴۰ و PM۷۰ مشاهده گردید (به ترتیب با ۲۸۰۱ و ۲۷۴۶ کیلوگرم در هکتار). میزان اسانس تیمارهای کودی در مقایسه با تیمار شاهد اختلاف معنی‎داری نداشت ولی PM۴۰ و PM۷۰ به ترتیب با تولید ۷/۵۰ و ۶/۴۳ کیلوگرم در هکتار دارای حداکثر عملکرد اسانس بودند.نتیجه‎گیری:در این مطالعه با توجه به تولید حداکثری زیست توده گیاهی در سطوح مختلف کود مرغی و همچنین برتری عملکرد اسانس این سطوح طی چین اول و PM۴۰ و PM۷۰ در چین دوم، نتیجه‎گیری می‎شود که سطح متوسط کود مرغی برای رشد زوفا و تولید اسانس مناسب است. بنابراین می توان از کود مرغی به عنوان جایگزین کود شیمیایی برای تولید گیاه دارویی زوفا در شرایط آب و هوایی مشابه کوهرنگ استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

زوفا ، کودهای دامی ، کارایی کود ، فتوسنتز ، اسانس