اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج در شرایط محیطی گنبد کاووس

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و تعدادی از صفات وابسته به آن، ۱۵ ژنوتیپ برنج (شامل ۷ رقم بومی و ۸ رقم خارجی) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط بدون تنش (غرقاب) و تنش خشکی پایان فصل در سال زراعی ۱۳۸۹ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی­داری بین ژنوتیپ­ها از نظر کلیه­ی صفات مورد مطالعه در دو شرایط محیطی وجود داشت، به طوری که ارقام بومی واکنش بهتری در مقابل تنش خشکی نشان دادند. در شرایط غرقاب، بیشترین میانگین عملکرد متعلق به ژنوتیپ­های دم­سیاه و سرخو بود و در شرایط تنش خشکی، رقم گرده بیشترین عملکرد را داشت. بررسی درصد کاهش میانگین صفات در اثر تنش خشکی نشان داد که بیشترین آسیب ناشی از تنش خشکی، به دلیل افزایش تعداد دانه پوک (۲۳/۴۵ درصد) بود. وزن صد دانه (۸۹/۰) در شرایط بدون تنش (غرقاب) و تعداد دانه پر (۹۲/۰) در شرایط تنش خشکی، بالاترین همبستگی مثبت و معنی­دار را با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات مختلفی در توجیه عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش خشکی نقش داشتند، به طوری که در شرایط بدون تنش، وزن صد دانه و در شرایط تنش خشکی، تعداد دانه پر دارای بالاترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه بود. بنابراین، نتایج پژوهش حاضر نشان داد که صفات وزن صد دانه و تعداد دانه پر به عنوان مهم­ترین صفات زراعی برای انتخاب ارقام با عملکرد دانه بالا به ترتیب تحت شرایط بدون تنش (غرقاب) و تنش خشکی می­باشند.

کلیدواژه ها:

برنج ، تجزیه علیت ، تنش خشکی ، ضریب همبستگی ، عملکرد دانه