گفتمان رعیت و راعی در نظام اندرزنامه ای دوره اسلامی

چکیده مولف پژوهش حاضر درصدد است اصطلاح «رعیت» را از ظهور تا رواج آن در تاریخ ایران میانه بررسی و تبیین نماید. این مفهوم، که مطابق احادیث پیامبر، در آغاز به منظور مسئولیت پذیری به کار رفته، در دوره های بعدی به «اطاعت» و «تبعیت» صرف و سپس به «ملکیت مطلق» تغییر معنا و ماهیت داده است. مدعای تحقیق آن است که نظام اندرزنامه ای دوره اسلامی، به خصوص دوره سلجوقی، تاثیر به سزایی در تطور و چرخش مسیر حقوق و مسئولیت ها و جایگاه رعیت و راعی داشته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اندرزنامه نویسان این دوره در تغییر مفهوم رعیت از مسلمان مسئول متعهد، که مد نظر حدیث پیامبر اسلام بوده است، به تابع صرف حکومت ها و ایجاد نظام شبانی تاثیر داشته اند. این مفهوم به رابطه «ملکیت» و «تبعیت» تاویل و به تدریج در دوره های متاخرتر با تاثیر عوامل دیگر کاملا به واژه ای دگرگون شده با مفهوم «مالکیت صرف» و «تابعیت محض» تبدیل شده است.

کلیدواژه ها:

کلیدواژه ها: رعیت ، نظام اندرزنامه ای ، دوره سلجوقی ، سیرالملوک ، نصیحه الملوک ، نظام شبانی