ارزیابی تغییرات مکانی و زمانی بارش با استفاده از شاخص های تغییرپذیری بارش در ایستگاه های باران سنجی استان اردبیل

زمینه و هدف: بارش یکی از عناصر اصلی وضعیت آب و هوایی هر منطقه به شمار می رود. یکی از ویژگی های مناطق خشک و نیمه خشک، کمی بارش همراه با نوسانات زیاد است. از این رو، تغییر در الگوهای بارش، ازجمله تغییرات مکانی و زمانی بارش، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. الگوهای توزیع زمانی بارش، چگونگی بارندگی را طی زمان تعیین می کنند. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات مکانی و زمانی شاخص های تغییرپذیری بارش در ایستگاه های باران سنجی استان اردبیل می باشد. روش بررسی: در این مطالعه برای تعیین تغییرپذیری بارش از بارش ماهانه ایستگاه های باران سنجی با دوره آماری ۲۴ ساله از سال آبی ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۲(بر اساس آمار موجود) واقع در آبخیزهای استان اردبیل استفاده شده است. جهت محاسبه کمی تغییر پذیری بارش در ایستگاه های مورد مطالعه استان از شاخص های شانون، سیمپسون، تغییرپذیری (Index of Variability)، تغییرپذیری بارش یا RVI، شاخص مکین تاش، برگر-پارکر، ناهنجاری بارش یاRAI  استفاده شد که بعد از محاسبه شاخص های مذکور، تغییرات مکانی شاخص های محاسباتی در ایستگاه های مورد مطالعه با استفاده از روش های درون یابی و روش وزن دهی عکس فاصله در نرم افزار  ArcMapانجام شد و هم چنین برای تعیین تغییرات زمانی مقادیر شاخص های تغییرپذیری بارش، از روش ناپارامتری من-کندال استفاده شده است. یافته ها: با توجه به نتایج درون یابی شاخص های مذکور، تغییرات مکانی مقادیر شاخص های سیمپسون، Index of Variability، مک اینتاش و شاخص برگر-پارکر به گونه ای است که شباهت بالایی را نسبت به هم نشان می دهند که مطابق آ ن ها مقادیر بالای تغییرات، در بخش های شرقی شامل ایستگاه های آلادیزگه، نمین، نیارق، آبی بیگلو و خوش آباد و بخش شمالی استان مشاهده می شود و برای بررسی معنی داری شاخص ها از آزمون من-کندال با استفاده از نرم افزار Maksense استفاده شد. نتیجه گیری: در مجموع می توان گفت بخش هایی از استان در مجاورت با استان های گیلان و آذربایجان شرقی به دلیل تاثیرپذیری از توده های هوا و بارش های جبهه خزری و مدیترانه ای، دارای تغییرپذیری بیش تری در مقادیر بارش هستند. هم چنین نتایج آزمون روند، بیان گر افزایش معنی داری شاخص های تغییرپذیری بارش است که می تواند به تغییر الگوی توزیع فصلی مقادیر بارش در ماه های مختلف منجر گردد و نتایج مذکور در خصوص اکثر شاخص های مورد مطالعه رفتار مشابهی را نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

آزمون من-کندال ، تغییرات مکانی و زمانی بارش ، درون یابی ، شاخص شانون ، شاخص های تغییرپذیری بارش