بررسی تاثیر خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی بر ویژگی های کمی و کیفی آب های زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت مرند)

     منطقه موردمطالعه در این پژوهش، دشت مرند با مساحتی معادل ۴۲/۵۱۷ کیلومترمربعدر شمال غرب استان آذربایجان شرقی می باشد. در این پژوهش، دوره­های متوالی خشکسالی هواشناسی و هیدروژئولوژی با استفاده از شاخص خشکسالی SPI و SWI در شش بازه زمانی (۶، ۹، ۱۲، ۱۸، ۲۴ و ۴۸ ماهه) بررسی شد. بدین منظور، از متوسط بارش ماهانه هفت ایستگاه باران­سنجی در دوره آماری (۹۱-۱۳۵۹)، داده­های مربوط به پارامتر­های کیفیت ۷۰ حلقه چاه بهره­برداری و داده های ماهانه سطح آب ۲۳ پیزومتر در دوره آماری (۹۰-۱۳۸۰) استفاده شد. نتایج بررسی شاخص SPI نشان داد که در سال ۱۳۸۶ خشکسالی شدید در منطقه اتفاق افتاده و تا سال­های پایانی مورد مطالعه، نیاز آبی منطقه تامین نشده است. همچنین نتایج شاخص SWI نمایانگر افزایش برداشت از سفره­های آب زیرزمینی برای جبران نیاز آبی دشت بوده و افت حدود سه متری آب زیرزمینی را به دنبال داشته است. همبستگی به­دست آمده به روش پیرسون بین خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی در سطح یک درصد معنی­دار بوده و تاثیر پذیری منابع آبزیرزمینی را بایک تاخیر پنج ماهه نمایان می­سازد. ارزیابی کیفیت شیمیایی آب های زیرزمینی براساس شاخص­ های قابلیت هدایت الکتریکی (EC)، نسبت جذب سدیم (SAR) و کلر (Cl)، نشان داد که تغییر کیفیت آب در سطح وسیعی از دشت مرند در اثر افزایش سطح زیر کشت و همچنین افزایش برداشت صورت گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده از دیاگرام ویلکاکس مشخص شد که حدود ۴۴ درصد مساحت آبهای زیرزمینی دشت در کلاس C۱S۴تا  C۴S۱ قرارگرفته و دارای کیفیت آب خیلی شور برای مصارف کشاورزی می­باشند.

کلیدواژه ها:

Diagram Wilcox ، Groundwater quality ، Marand plain ، SPI index ، SWI index ، شاخص SPI ، شاخص SWI ، کیفیت آب های زیرزمینی ، دیاگرام ویلکاکس ، دشت مرند