بررسی اثر واحدهای سنگ شناسی برروی ضریب رواناب (مطالعه موردی هجده حوزه آبخیز در سه منطقه اقلیمی ایران)

 زمین ­شناسی یکی از مهم­ترین عوامل موثر بر رواناب و رسوب به شمار می­رود. سازندهای زمین­ شناسی از یک طرف کنترل ­کننده ویژگی­ های توپوگرافیک یک حوضه هستند و از سوی دیگر خاک و ویژگی­ های سطحی زمین تابع این تشکیلات محسوب می ­شوند. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر واحدهای سنگ­ شناسی به عنوان عامل اصلی موثر  بر حجم رواناب تولیدی و ضریب رواناب حوزه های آبخیز می ­باشد. برای این منظور، در تحقیق حاضر حوزه ­های آبخیز غالبا کوچک (کوچک­ترین حوزه با مساحت ۲/۱۷ کیلومترمربع و بزرگ­ترین حوزه ۴/۱۳۸ کیلومترمربع) با ویژگی سنگ ­شناسی غالب (به­ طوری­که تقریبا  بیش از ۷۰ درصد از مساحت حوزه را یک واحد سنگی و یا تشکیلات سنگ-چینه­ شناسی مشابه به خود اختصاص داده است) در سه منطقه اقلیمی (بر حسب بارش) متفاوت براساس منحنی تجمعی بارش-رواناب متناظر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به طور مشخصی نشان ­دهنده اثر معنی­ دار واحدهای سنگ­ شناسی بر روی ضریب رواناب است به­طوری­که حوزه­ هایی با واحدهای سنگ-چینه­ شناسی­ یکسان منحنی­ های مشابه و حوزه ­هایی با واحدهای سنگ-چینه­ شناسی­ متفاوت منحنی­ های متفاوتی دارند. واحدهای سنگ-چینه ­شناسی با تخلخل بیشتر دارای قدرت نفوذ بیشتر بوده و پتانسیل تولید رواناب کمتری دارد. برای مثال حوزه ­های فیلیتی خراسان رضوی به دلیل داشتن تخلخل کمتر نسبت به حوزه ­های آندزیت و توف آتش فشانی پتانسیل تولید رواناب بیشتری دارند. همچنین نتایج حاکی از تغییرات فصلی ضریب رواناب می باشد.

کلیدواژه ها:

Lithostratigraphic units ، Geological Formations ، Runoff Coefficient ، Rainfall-Runoff cumulative curve ، سازندهای زمین شناسی ، ضریب رواناب ، نمودار بارش-رواناب ، واحدهای سنگ-چینه شناسی