شناسایی صفات موثر بر عملکرد ریشه چغندرقند (Beta vulgaris L.) تحت شرایط آلودگی طبیعی به بیماری ویروسی ریزومانیا

به منظور شناسایی صفات موثر بر عملکرد ریشه و تعیین روابط علت و معلولی بین آن­ها در ۲۰ رقم مختلف چغندرقند، آزمایشی در سال زراعی ۱۳۹۶ در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. صفات مورد ارزیابی شامل عملکرد ریشه، عملکرد قند خالص و ناخالص، درصد قند خالص و ناخالص، ضریب استحصال شکر، میزان α-آمینو نیتروژن، سدیم و پتاسیم ریشه، ضریب قلیاییت و درصد قند ملاس بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بین ارقام مورد بررسی از نظر صفت مقدار نیتروژن مضره ریشه در سطح احتمال پنج درصد و برای سایر صفات، در سطح احتمال یک درصد معنی­ دار بود. ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی برای اکثر صفات بالا بود که بیانگر وجود تنوع نسبتا بالا در ارقام مورد مطالعه برای صفات ارزیابی شده می­ باشد. ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که بیشترین همبستگی منفی و معنی­دار به ترتیب در بین صفت عملکرد ریشه با صفات درصد قند ناخالص (۰/۶۲-)، درصد قند خالص (۰/۵۳-)، ضریب قلیاییت (۰/۵۲-)، مقدار پتاسیم (۰/۴۹-)، سدیم ریشه (۰/۴۵-) و همچنین میزان قند ملاس (۰/۴۹-) و با صفات عملکرد قند ناخالص (۰/۹۵)، عملکرد قند خالص (۰/۹۰) و ضریب استحصال شکر (۰/۵۸) همبستگی مثبت و معنی­داری وجود داشت. در تجزیه رگرسیون چندگانه به روش گام به گام، صفات درصد قند خالص و ناخالص، میزان نیتروژن مضره و ضریب قلیاییت به ترتیب وارد مدل شدند که ۸۲ درصد از تغییرات عملکرد ریشه را توجیه کردند. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی، رگرسیون و علیت، از بین صفات مورد بررسی، صفات میزان نیتروژن مضره (۰/۳۵) و درصد قند خالص (۰/۳۱-) به ترتیب با بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد ریشه موثر بوده و در شناسایی ژنوتیپ­ها مفید خواهند بود.

کلیدواژه ها:

Correlation ، Path analysis ، Quantitative and qualitative yield ، Stepwise regression ، تتجزیه علیت ، رگرسیون گام به گام ، عملکرد کمی و کیفی ، همبستگی