برآورد سهم واحدهای زمین شناسی به عنوان منابع تولید رسوب معلق رودخانه با استفاده از روش انگشت نگاری رسوب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تول بنه، استان گلستان)

شناخت منابع تولید رسوب و تعیین سهم نسبی هریک از این منابع در حوزه­های آبخیز، به منظور تدوین برنامه­های مدیریتی حفاظت آب و خاک و کنترل فرسایش امری ضروری می­باشد. هدف از تحقیق حاضر تعیین سهم نسبی واحدهای زمین­شناسی مختلف در تولید رسوب در حوزه آبخیز تول­بنه در استان گلستان می­باشد. بدین منظور از واحدهای مختلف نمونه­برداری انجام شد. هم­چنین با استفاده از نمونه­بردار ممتد بار معلق فیلیپس، طی یک دوره یک­ساله نمونه­های رسوب برداشت شد و سپس غلظت ۳۴ خصوصیت ژئوشیمیایی در ۴۱ نمونه­ی منابع رسوب و ۸ نمونه رسوب معلق در آزمایشگاه با استفاده از دستگاه ICP تعیین شد. سپس با استفاده از آزمون­های آماری تست غلظت جرمی، کراسکال- والیس و آنالیز تابع تشخیص گام به گام اقدام به تعیین ترکیب بهینه ردیاب­ها جهت تفکیک منابع رسوب شد. در نهایت ۱۵ ردیاب به عنوان ترکیب بهینه انتخاب شدند که با استفاده از داده­های این ردیاب­ها و مدل ترکیبی چند متغیره سهم منابع مختلف در تولید رسوب تعیین شد. براساس نتایج به دست آمده، واحدهای Qal و Jsl s.sh به ترتیب با ۲۲/۶۸ و ۷۵/۲۸ درصد منبع اصلی در تولید رسوب بوده­اند. واحد Qal شامل نهشته­های رودخانه­ای کواترنر می­باشد و واحد Jsl s.sh متشکل از ماسه سنگ و شیل سازند شمشک است که هر دو واحد حساسیت بالایی به فرسایش دارند. بنابراین جهت کاهش رسوب ورودی به رودخانه، ضروری است اقدامات کنترل فرسایش و رسوب بر روی این واحدهای حساس به فرسایش انجام گیرد.

کلیدواژه ها:

ردیاب ، ژئوشیمیایی ، کراسکال-والیس ، کواترنر ، ماسه سنگ