تداوم رابطه نماد و نوشتار در هنرهای اسلامی و گرافیک معاصر ایران با تمرکز بر نظریه بینامتنیت ژنت

هنرهای اسلامی مجموعه ای از نشانه های نوشتاری منسجم و متنوع را در بر می گیرد که تاثیرات غیر قابل انکاری در تایپوگرافی معاصر ایران داشته است. پژوهش حاضر به بررسی ارتباط نماد و نوشتار در هنرهای دوره اسلامی و لوگوتایپ ها و تایپوگرافی معاصر پرداخته است. هدف تحقیق بیان یکی از مجراهای هم حضوری نماد و نوشتار در تایپوگرافی نوین ایرانی با تاکید بر همنشینی و جانشینی نماد و نوشتار است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که نشانه های نمادین در ارتباط با نوشتار در آثار دوره اسلامی چگونه ظهور پیدا کرده اند و نماد و نوشتار در تایپوگرافی معاصر ایران چه ارتباطی با پیش متن اسلامی آن دارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری مطالب کتابخانه ای از طریق فیش برداری و تصویرخوانی است. تجزیه تحلیل داده ها کیفی است. نتایج تحقیق نشان می دهد در کتیبه نگاری و خوشنویسی دوره اسلامی و تایپوگرافی معاصر، نماد به شکل خطی و تحت نظام درزمانی در پس زمینه نوشتار یا در کنار نوشتار قرار می گیرد که رابطه همنشینی را تداعی می کند. در مواردی نماد با نوشتار تلفیق می شود که از آن می توان به عنوان رابطه جانشینی یاد کرد. معروف ترین نمادها، آرایه گیاهی و سپس نمادهای انتزاعی هندسی با حروف تلفیق شده اند. در گرافیک معاصر ایران نمونه هایی از لوگوتایپ ها و تایپوگرافی فارسی، همنشینی نماد و نوشتار را همانند پیش متن های اسلامی آن تداعی می کنند و رابطه بینامتنیت از نوع پاستیش را نشان می دهد. در مواردی تلفیق نمادهای تصویری با نشانه های نوشتاری در تایپوگرافی معاصر صورت می گیرد و روابط جانشینی میان نماد و نوشتار و نیز بینامتنیت از نوع پاستیش برقرار است.

کلیدواژه ها:

نماد ، هنر اسلامی ، حروف نگاری فارسی ، بینامتنیت