اثر تنش شوری بر پارامترهای رشدی و فتوسنتزی دو رقم هیبرید و ایرانی اسفناج

سابقه و هدف: شوری بیش از حد خاک باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی از جمله سبزی ها می شود که به ویژه بخش های رویشی آن ها حساس هستند. آستانه شوری بیشتر سبزی ها کم است (بین ۱ تا ۵/۲ دسی زیمنس بر متر) و تحمل به شوری آن ها هنگامی که از آب شور برای آبیاری استفاده می شود، کاهش می یابد. انتخاب رقم مناسب برای مناطقی با شوری بالا از نخستین راهکارهای مدیریتی برای تولید محصولاتی با کیفیت و کمیت بالا می باشد. اسفناج از نظر تحمل به شوری در گروه گیاهان نسبتا حساس قرار دارد هرچند بین ارقام مختلف تفاوت هایی وجود دارد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص های رشدی و فتوسنتزی دو رقم اسفناج، تحت تنش شوری و مشخص کردن رقم مقاوم تر به شوری و مناسب کشت در مناطق شور طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ولیعصر رفسنجان در سال زراعی ۱۳۹۷ انجام گرفت که فاکتورها شامل تنش شوری (در چهار سطح ۰، ۱۰، ۲۰، ۳۰ میلی مول) و رقم (شامل دو رقم هیبرید ایتالیایی "ناریتا" و رقم ایرانی "برگ پهن ورامین") بود. پس از گذشت ۴۵ روز از اعمال تیمارهای شوری برداشت صورت گرفت و پارامترهای مورد نظر اندازه گیری شد. صفاتی مانند وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، سطح برگ، تعداد برگ، رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل a,b)، کلروفیل کل، شاخص سبزینگی، کاروتنوئید، نرخ فتوسنتز، نرخ تعرق، هدایت روزنه ای، نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر (Fv/Fm) و شاخص کارآیی دستگاه فتوسنتزی (PI) مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که شاخص های رشدی هر دو رقم اسفناج نظیر تعداد برگ، سطح برگ وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی و وزن خشک اندام هوایی در شرایط تنش شوری کاهش یافت. با افزایش سطوح تنش، سطح برگ هر دو رقم کاهش یافت اما سطح برگ رقم ایرانی در مقایسه با رقم هیبرید بیشتر بود. نتایج همچنین نشان داد که مقدار رنگیزه های فتوسنتزی رقم ایرانی در مقایسه با رقم هیبرید در شرایط شوری بیشتر بود. به طور کلی مقدار کلروفیل کل در شرایط تنش شوری کاهش یافت اما مقدار کلروفیل a و کلروفیل کل در رقم ایرانی بیشتر بود. شاخص های فتوسنتزی نظیر نرخ فتوسنتز، هدایت روزنه ای، نرخ تعرق و نیز شاخص فلورسانس کلروفیل در شرایط تنش شوری کاهش یافت که این کاهش در دو رقم ایرانی و هیبرید متفاوت بود و کاهش بیشتر این پارامترها در شرایط تنش در رقم ایرانی کمتر از رقم هیبرید بود. نتیجه گیری: شاخص های رشدی نظیر سطح برگ، تعداد برگ، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی و وزن خشک اندام هوایی دو رقم اسفناج در شرایط شوری کاهش یافت. مقدار رنگیزه های فتوسنتزی رقم ایرانی در مقایسه با رقم هیبرید بیشتر بود و در هر دو رقم تحت تنش شوری کاهش یافت. شاخص های فتوسنتزی نیز در شرایط تنش شوری کاهش یافت هرچند تغییرات شاخص های فتوسنتزی در هر دو رقم به طور تقریبی یکسان بود اما مقدار این شاخص ها در رقم ایرانی بیشتر بود. به طور کلی تنش شوری باعث کاهش پارامترهای رشدی و فتوسنتزی هر دو رقم ایرانی و هیبرید اسفناج شد اما کاهش خصوصیات رشدی در رقم "برگ پهن ورامین" کمتر از رقم هیبرید بود. بنابراین به نظر می رسد رقم ایرانی نسبت به رقم هیبرید به تنش شوری متحمل تر باشد که این تفاوت ارقام به تنش شوری را می توان به ماهیت ژنتیکی آن ها نسبت داد.

کلیدواژه ها:

برگ پهن ورامین ، سطح برگ ، شاخص Fv/Fm ، کلرید سدیم ، نرخ فتوسنتز