ویژگی های ژئوشیمیایی خاک های لسی جنگلی در یک ردیف بارندگی در شمال ایران

چکیده[AD۱]  خصوصیات ژئوشیمیایی رسوبات لسی منعکس کننده شرایط هوازدگی گذشته است و از آن میتوان برای تعیین ماهیت و منشا رسوبات لسی استفاده کرد. به این منظور شش خاک رخ جنگلی تشکیل شده بر مواد مادری لس در طول یک گرادیان بارش در شمال ایران به روش استاندارد تشریح و نمونههای خاک و مواد مادری برای آزمایشهای فیزیکوشیمیایی برداشت شد. غلظت کل عناصر اصلی و کمیاب با دستگاه XRF اندازهگیری شد تا عوامل تاثیرگذار بر ترکیب شیمیایی خاکها و رفتار عناصر در طول فرایندهای خاکسازی ارزیابی شود. آزمایشهای فیزیکوشیمیایی و نیز مطالعات صحرایی نشان داد آب شویی کربناتها و متعاقب آن تجمع رس فرایندهای مسئول در تفکیک افقهای ژنتیکی در خاکهای مورد مطالعه اند. مواد مادری همه خاکهای مورد مطالعه ترکیب شیمیایی یکسانی داشتند که نشاندهنده تاریخچه هوازدگی مشابه این رسوبات است. در کل، لسها تخلیه شدید عنصر محلول Na و تخلیه ضعیف عناصر محلول Sr و Mg و نیز غنیشدگی قابل ملاحظه Ca را در مقایسه با ترکیب شیمیایی پوسته فوقانی قارهای (UCC) نشان دادند. اما روند تغییرات در هر دو گروه از عناصر با روند تغییرات ترکیب شیمیایی شیل متعلق به بعد از آرکئن استرالیا (PAAS) کمی متفاوت ولی مشابه مقدار متوسط جهانی لس (AWL) بود. الگوی عناصر اصلی و کمیاب در افق Bt خاک رخها در مقایسه با مواد مادری هر خاک رخ روندی مشابه یا نزدیک به محور اصلی نشان داد به استثنای Ca و Sr که به شدت نسبت به مواد مادری تهی شدهاند؛ طوری که میزان تهیشدگی با افزایش بارندگی در گرادیان مورد نظر افزایش نشان داد. روند تهی شدگی Na و P نیز با شدت کمتر با گرادیان بارش موجود در منطقه همخوانی دارد. در مجموع به نظر میرسد غلظت مطلق عناصر اصلی، بهویژه Si، در خاکهای مورد مطالعه تحت تاثیر اثر رقت کربناتها قرار گرفته و مقدار عنصر مذکور به طور معنادار در مقایسه با ترکیب شیمیایی PAAS و AWL کاهش یافته است. همبستگیهای آماری و برخی شاخصهای ژئوشیمیایی، مانند Ba/Sr و Rb/Sr، این فرض را تقویت میکند که ژئوشیمی خاکهای مورد مطالعه تحت تاثیر ترکیب کانی شناسی مواد مادری و فرایندهای پدوژنیک، مثل کلسیتی شدن، قرار گرفته است. بهعلاوه شاخص CIA و منحنی مثلثی A-CN-K نشاندهنده درجه هوازدگی متوسط این خاکهاست که با رژیم هوازدگی غالب این منطقه سازگار است.

کلیدواژه ها:

Soil geochemistry ، Pedogenic process ، Precipitation gradient ، Loess ، ژئوشیمی خاک ، فرایند های خاک سازی ، گرادیان بارش ، لس