اولویت بندی عوامل موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح های آبخیزداری بر اساس دیدگاه کارشناسان، منطقه مورد مطالعه: حوزه های آبخیز مشرف به شهر تهران

آگاهی از عوامل موجود بازدارنده مشارکت مردمی در طرح­ های آبخیزداری، اصولی­ ترین گام در تحقق مشارکت موثر مردمی و دستیابی به اهداف مدیریت یکپارچه حوزه ­های آبخیز است. حوزه های آبخیز مشرف به شهر تهران، مشتمل بر ۱۲ حوضه بوده که رواناب خروجی آن ها از اراضی شمالی شهر تهران و عرصه های مجاور شمال شرقی آن یا به عبارتی دیگر، شمیرانات عبور می نماید. عوامل متعددی می توانند بر عدم مشارکت مردم در طرح­ های آبخیزداری دخالت داشته باشند که در این تحقیق در قالب چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، انسانی و برنامه ریزی طبقه­ بندی شدند. نتایج حاصل از اولویت بندی شاخص ­های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح­ های آبخیزداری مبتنی بر اوزان به­ دست آمده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FUZZY-AHP) بر اساس پرسش­نامه از کارشناسان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران و شهرستان­ های مربوطه نشان می دهد که شاخص ­های اقتصادی و انسانی به ترتیب بیشینه و کمینه اولویت را به خود اختصاص داده­ اند. به ­طوری­ که رتبه­ بندی شاخص­ ها مبتنی بر وزن نرمال شده، به ترتیب اهمیت از بیشینه به کمینه به صورت شاخص اقتصادی، برنامه ریزی، اجتماعی و در نهایت انسانی است. همچنین، در این تحقیق زیرشاخص­ های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح ­های آبخیزداری بر اساس شاخص­ های چهارگانه مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ ای، پرسش از کارشناسان و نیز مراجعه به منطقه و مصاحبه حضوری با ۲۴۰ نفر از ساکنان و بهره برداران منطقه ایجاد شد و در نهایت، روایی پرسش­نامه مبتنی بر نظرات خبرگان به تایید نهایی رسید. نتایج حاصل از رتبه­ بندی زیر­شاخص ­ها مبتنی بر آزمون فرید­من نشان­ دهنده تفاوت نقش زیرشاخص ­های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح­ های آبخیزداری است. به­ طوری­ که "نادیده گرفتن درآمد مردم به­ عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم"  با میانگین رتبه ۱۰.۷۷ و "پایین بودن سطح سواد و آگاهی" با میانگین رتبه ۱.۸۰ به ترتیب بیشینه و کمینه میانگین رتبه را به خود اختصاص داده است. در این تحقیق، زیرشاخص "نادیده گرفتن درآمد مردم به ­عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم" از شاخص اقتصادی، زیرشاخص "تمرکز قدرت تصمیم­ گیری در مرکز" از شاخص برنامه ­ریزی، زیرشاخص "عدم اعتماد نسبت به نتایج پروژه ها" از شاخص اجتماعی و نیز زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح ­ها و اهداف مربوطه" از شاخص انسانی به ­عنوان مهمترین زیرشاخص ­ها رتبه بندی شدند.

کلیدواژه ها:

اجتماعی ، انسانی و برنامه ریزی ، شاخص های اقتصادی ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی