شناسایی مناطق دارای پتانسیل تولید گرد و غبار در جنوب غرب ایران، مطالعه موردی: استان خوزستان

فرسایش بادی از مهمترین فرایندهای بیابان زایی در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. این فرایند سبب تخریب اراضی، خاک، منابع آب و غیره می شود. پدیده گرد و غبار به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای فرسایش بادی در سطح ایران و جهان و به ویژه در منطقه غرب و جنوب غرب کشور مطرح است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مناطق داخلی دارای پتانسیل تولید گرد و غبار در استان خوزستان به انجام رسید. در این پژوهش، با ترکیبی از روش های آماری برای تجزیه و تحلیل اطلاعات ایستگاهی، ماهواره ای به منظور بارزسازی مناطق منشا گرد و غبار و تغییرات کاربری و مدل سازی برای رهگیری مسیر حرکت گرد و غبار استفاده شده است. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه بیشترین فراوانی رخداد گرد و غبار در استان خوزستان طی سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ ثبت شده است. در مقیاس فصلی، اواخر فصل بهار و اوایل تابستان و در مقیاس ماهانه ماه های می، ژوئن و جولای از بیشترین رخداد گرد و غبار برخوردار هستند. بارزسازی گرد و غبار روی تصاویر ماهواره ای و بررسی غلظت آن ها با استفاده از تصاویر AOD و BTD نشان داد که نواحی غرب و جنوب غرب استان خوزستان نسبت به سایر نواحی این استان بیشتر با گرد و غبارهای ورودی از خارج و یا داخل استان مواجه می شوند. ردیابی مسیر گرد و غبارهای ورودی نشان داد که طی دوره گرم سال بیشترین گرد و غبارهای ورودی با جهت شمال غربی–جنوب شرقی و غربی–شرقی و در دوره سرد به ویژه در اواخر دوره با جهت جنوبی–شمالی این استان را تحت تاثیر قرار می دهند. تهیه نقشه کاربری و بررسی تغییرات آن بیانگر کاهش سطح پهنه های آبی، پوشش گیاهی (۳۰ درصد) و افزایش زراعی بایر در سال ۱۳۹۳ به ویژه برای نیمه غربی خوزستان است. این ویژگی ها و خصوصیات فیزیوگرافی چون فرسایش پذیری بسیار زیاد سازندها، وجود خاک های شور و باتلاقی، رطوبت کم خاک، تغییرات زیاد کاربری نشان دهنده وجود مناطق مستعد و پتانسیل تولید گرد و غبار برای غرب و جنوب استان خوزستان است.

کلیدواژه ها:

بیابان زایی ، تغییرات کاربری ، فیزیوگرافی ، AOD ، BTD