ارزیابی تاثیر عملیات آبخیزداری در کاهش سیلاب حوضه دادآباد

مقوله ارزیابی، یکی از ارکان اساسی اجرای پروژها بوده، که به عنوان ابزاری برای بررسی میزان اثربخشی آن­ ها به­ شمار می­ رود. انجام این مهم به خصوص در رابطه با اقدامات آبخیزداری، مستلزم ارزیابی پروژه در قبل و بعد از اجرای عملیات آبخیزداری است. در حوضه­ هایی که ارزیابی قبل از اجرا انجام نشده است، کار ارزیابی با مشکل مواجه می­ شود. روش عملی در برطرف نمودن این مسئله شبیه­ سازی حوضه با استفاده از مدل­ های ریاضی است. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر حوضچه­ های ذخیره آب بر روی تغییر رفتار حوضه در کاهش سیلاب و سیل‍خیزی حوضه دادآباد صورت گرفت. روش کار در گام نخست بر اساس نقشه برداری و بررسی حجم عملیات سازه‍ های اجرا شده، و آگاهی از تعداد، وضعیت و مشخصات آن ها می باشد. در مرحله بعد با استفاده از مدل ریاضی HEC-HMS نسبت به برآورد سیلاب اقدام شد. نتایج حاصل از شبیه سازی و مقایسه هیدروگراف های مشاهداتی و شبیه سازی شده نشان داد، مدل از کارایی لازم برای شبیه­ سازی حوضه دادآباد برخوردار بوده و به پارامترهای شماره منحنی و تلفات اولیه حساسیت زیادی دارد. با محاسبه حجم مخازن، قابلیت آن ها در ذخیره سازی رواناب و سیلاب و کاهش خطر سیلاب برای اراضی پایین دست مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تعیین پاسخ حوضه در مقابل رگبارهای طرح، با اعمال تغییرات ایجاد شده در ورودی های مدل، اقدام به شبیه سازی رفتار سیلاب برای دوره بازگشت های دو، پنج، ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ ساله در قبل و بعد از اقدامات آبخیزداری شد. نتایج نشان داد که در دوره بازگشت­ های پایین، حوضچه های ذخیره آب، از توانایی لازم برای ذخیره سازی رواناب و کاهش دبی اوج سیلاب برخوردارند، اما با افزایش دوره بازگشت، نقش این اقدامات در مهار سیلاب و کاهش دبی اوج کاهش می­ یابد. حوضچه های احداث شده در مجموع قادرند روانابی با ارتفاع ۱۳.۱۲ میلی متر معادل ۲۳۶۶۴۵ مترمکعب را ذخیره و کنترل نمایند.

کلیدواژه ها:

اثربخشی ، حوضچه ذخیره آب ، سیلخیزی ، کنترل سیلاب ، مدل ریاضی HEC-HMS