ماجرای دو اشک در شرح دو بیت از غزلیات حافظ

دیوان حافظ انباشته از ابیاتی با مضامین باریک و لطیف است. درک این مضامین افزون بر اشراف بر مضامین ادبی، نیازمند درک باریکاندیشی او در به هم درپیچاندن مضامین شاعران گذشته و علوم جانبی برای خلق مضامین جدید است. در همین باره، دو بیت از غزلیات حافظبهسبب کمدقتی در اصول یادشده هنوز شرح شایسته و بایستهای ندارد. ازقضا حافظ در هر دو بیت با مضمونآفرینی و تصویرسازی، از «اشک» بهعنوان یکی از ارکان اصلی بیت بهره برده که بهسبب کمدقتی شارحان معنای آن بهدرستی درک و ارائه نشده است. بیت اول، بیت جنجالبرانگیز زیر است: ماجرا کم کن و بازآ که مرا مردم چشم   خرقه از سر به در آورد و به شکرانه بسوخت «ماجرا» در این بیت به معنای اشک و راهبر است. بیت دیگر بیتی است که جنجالهای بیت نخست را نیز نداشته است. گویا علت این کمتوجهی نفهمیدن نکته ظریفی است که حافظ پرداخته است و شارحان به تسامح آن را شرح و از آن عبور کردهاند. بیت: خواب بیداران ببستی وآنگه از نقش خیال   تهمتی بر شبروان خیل خواب انداختی در این بیت نیز «شب روان خیل خواب»، اشک و گریه است که معشوق بهواسطه خیال خود که به سر عشاق میفرستد، عامل گریه و زاری و بیخوابی آنها میشود. سبب اشکالات شارحان در هر دو بیت یادشده علاوهبر پینبردن به باریکاندیشی حافظ در مضامین، بیتوجهی به نکات دستوری نیز هست.

کلیدواژه ها:

ماجری ، خرقه مردم چشم ، شبروان خیل خواب ، خیال‎ ‎