ارزیابی تحمل به شوری در ارقام بومی و اصلاح شده برنج ایرانی

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ برنج (۴۵ رقم بومی ایرانی، ۲۵ رقم اصلاح شده و ۵ رقم خارجی) در رابطه با تنش شوری در مرحله گیاهچه ای و تعیین شاخص های حساسیت و تحمل بر مبنای ماده خشک، کد ژنوتیپی و نسبت سدیم به پتاسیم آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط کنترل شده و تنش شوری ( ۲/۱ ، ۴ و ۸ دسی زیمنس برمتر) در موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت اجرا شد. طول ریشه و ساقه، وزن خشک ریشه و ساقه، درصد سدیم و پتاسیم و کد ژنوتیپی بر اساس روش استاندارد مورد ارزیابی قرار گرفتند. معنی دار بودن تفاوت بین ارقام برای کلیه صفات مورد بررسی، وجود تنوع برای آنها را نشان داد. بالاترین و پایین ترین وراثت پذیری به ترتیب مربوط به طول ساقه و درصد پتاسیم بود. بررسی کد ژنوتیپی در شرایط تنش نشان داد که طارم محلی، غریب، شاه پسند مازندران و اهلمی طارم با داشتن زیست توده، طول ریشه و ساقه بیشتر و نسبت سدیم به پتاسیم کمتر جزو ارقام متحمل به شوری می باشند، در حالی که ارقام خزر، سپیدرود، IR۲۸ وIR۲۹ بسیار حساس به شوری بودند. ارقام طارم محلی، اهلمی طارم، رشتی و لاین ۵ چپرسر کمترین شاخص های تحمل، میانگین تولید، حساسیت به تنش، میانگین هندسی، تحمل به تنش و میانگین هم ساز را برای کد ژنوتیپی داشتند، در حالی که شاخص های مذکور برای ارقام خزر و سپیدرود بالا بودند. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات در شوری های ۴ و ۸ دسی زیمنس بر متر ارقام ایرانی را به سه گروه تفکیک کرد. گروه متحمل دارای میانگین کد ژنوتیپی، درصد سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم کم و وزن خشک ریشه، ساقه، زیست توده، طول ساقه و ریشه زیاد بودند. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، می توان از ارقام متحمل به منظور تلاقی و تهیه جمعیت های مناسب برای برنامه های اصلاحی استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Cluster analysis ، Genetic variability ، Rice ، Tolerance indices. ، : تنوع ژنتیکی ، شاخص های تحمل و حساسیت ، تجزیه خوشه ای ، برنج