ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های ازگیل ژاپنی (Eriobotrya japonica) بر اساس صفات پومولوژی در استان گلستان

چکیده مبسوطسابقه و هدف: ازگیل های ژاپنی انواع با اکولوژی متفاوتی طی دوره طولانی کشت و سازگار شدن خود در نواحی مختلف دنیا تشکیل داده اند. اولین قدم در کار اصلاحی شناسایی خاستگاه و مرکز پراکنش، همراه با مطالعه تنوع بین ژنوتیپ ها است. در این پژوهش ۲۰ ژنوتیپ ازگیل ژاپنی به منظور شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های برتر در استان گلستان، با استفاده از مارکرهای مورفولوژی میوه مورد مطالعه قرار گرفتند. مواد و روش ها: میوه های ژنوتیپ های مورد بررسی در زمان رسیدگی، برداشت، و ۲۵ صفت کمی و کیفی مربوط به میوه و بذر آنها در آزمایشگاه اندازه گیری گردید. مقادیر حداکثر، حداقل، میانگین، ضریب شاخص تنوع، همبستگی بین صفات مشخص و تجزیه به عامل و کلاستر داده ها انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی تفاوت معنی داری وجود داشت. وزن میوه ها از ۸۷/۱۲ تا ۸۰/۲۳ گرم و طول میوه ها از ۶۷/۲۵ تا ۷۰/۳۳ میلی متر در ژنوتیپ ها متغیر بود. در بیشتر ژنوتیپ ها میوه تقریبا شکل گرد داشت. میوه ها بسته به ژنوتیپ دارای ۱۴/۱ تا ۳۳/۴ عدد بذر بودند. مقدار گوشت میوه از ۵/۲ برابر وزن بذور در ژنوتیپ ۲ تا ۹۲/۵ در ژنوتیپ ۲۰ متفاوت بود. بالاترین (۹۶/۸۷%) و پایین ترین (۶۰/۷۷%) مقدار رطوبت گوشت میوه به ترتیب در ژنوتیپ ۲ و ۲۰ ثبت گردید. درصد ماده خشک بذر در محدوده ی ۱۲/۴۱ تا ۲۷/۵۱% متغیر بود. بیش ترین میزان مواد جامد محلول (۷۳/۱۷%) در ژنوتیپ ۱۳ مشاهده شد، در حالی که ژنوتیپ ۳ بالاترین مقدار اسیدیته قابل تیتر (۱۶/۱%) و ویتامین ث (۱۰/۳۸ میلی گرم در ۱۰۰ گرم وزن تر) را داشت. هم چنین برای تعیین صفات اصلی متمایز کننده ژنوتیپ ها، تجزیه به عامل ۱۹ صفت کمی انجام شد و صفات مورد بررسی در ۵ عامل که در مجموع حدود ۹۵/۸۹ درصد از واریانس کل را توجیه کردند قرار گرفتند. در هر عامل صفات با ضرایب بیشتر از ۴۰/۰ معنی دار در نظر گرفته شد. عامل اول مربوط به خصوصیات فیزیکی میوه و عامل دوم مربوط به خصوصیات بذر بود که در مجموع ۵/۵۵ درصد از واریانس کل را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیه به عامل نشان داد که طول، قطر، وزن و حجم میوه، طول بذر، وزن تر و خشک بذر، درصد ماده خشک بذر، طول به قطر بذر و تعداد بذر بیش ترین تاثیر را در تنوع ژنوتیپ ها داشتند. هم چنین بر اساس تجزیه کلاستر ۱۹ صفت کمی، ژنوتیپ ها در پنج گروه جای گرفتند. وزن تر گوشت میوه با طول، قطر، وزن و حجم میوه همبستگی مثبت در سطح یک درصد و با ضخامت گوشت میوه همبستگی مثبت در سطح ۵ درصد نشان داد. نتیجه گیری: در نهایت ژنوتیپ هایی که به لحاظ صفات مرتبط با کیفیت میوه از جمله وزن میوه، تعداد کم تر بذر درون میوه و یا سایر صفات کیفی شرایط بهتری داشتند می توانند به عنوان ژنوتیپ های امیدبخش برای ارزیابی های بعدی در برنامه های اصلاح، تکثیر و احداث باغ های تجاری مورد استفاده قرار گیرند. در این پژوهش ژنوتیپ ۲۰ با بیش ترین نسبت گوشت به بذر، ژنوتیپ ۱۶ با کم ترین تعداد بذر و نسبت گوشت به بذر بالا و ژنوتیپ ۱۳ به دلیل بالا بودن مواد جامد محلول و نسبت گوشت به بذر مناسب به عنوان ژنوتیپ های امیدبخش معرفی می گردند.

کلیدواژه ها:

ازگیل ژاپنی ، پومولوژی ، تجزیه به عامل ، تجزیه کلاستر