اثرات افزایش توسعه شهری روی رواناب حوضه سردآبرود کلاردشت با استفاده از مدل بارش-رواناب HEC-HMS

گسترش روزافزون پهنه شهرها و ساخت­وسازهای شهری، با تبدیل زمین­های کشاورزی و منابع طبیعی، شدنی است. بنابراین پیامد آن گسترش پهنه­های نفوذناپذیر و افزایش رواناب­های سطحی خواهد بود، که در بلندمدت ممکن است سبب ایجاد سیلاب­های ویرانگر شهری شود. به­منظور کاهش این آسیب­ها، کنترل، هدایت و سرانجام مدیریت سیلاب­های شهری امری اجتناب ناپذیر می­باشد. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی تاثیر پهنه­سازهای شهری بر رواناب در حوضه آبخیز سردآبرود شهرستان کلاردشت است. در این مطالعه نخست سطح زمین­های مسکونی در زیرحوضه­های مورد مطالعه، با استفاده از آخرین تصاویر ماهواره­ای، تهیه شد. یافته­های این پژوهش نشان داد که پهنه زمین­های مسکونی در زیرحوضه پایین دست (S۲) نسبت به زیرحوضه بالادست (S۱) افزایش قابل ملاحظه­ای دارد. بدین ترتیب که اراضی مسکونی حدود ۳/۰ درصد سطح زیر حوضه S۱ را تشکیل می­دهد، در صورتی که این نوع کاربری در زیرحوضه S۲ نزدیک به ۸ درصد آن را شامل می­شود. پس از تهیه نقشه­های پوشش گیاهی و تهیه نقشه گروه هیدرولوژیکی خاک و تعیین پارامترهای موردنیاز برای مدل HEC-HMS، اقدام به واسنجی مدل با استفاده از ۴ واقعه سیلاب شد که آنالیز حساسیت مدل نشان داد تلفات اولیه نسبت به تغییرات پارامتر، حساسیت بیش­تری دارد و مدل با استفاده از این پارامتر واسنجی شد. نتایج RMSE، R و آزمون t- استیودنت نشان از همبستگی و تطابق بالای مدل در شبیه­سازی دبی اوج دارد. در نهایت جهت تاثیر اثرات اراضی مسکونی روی رواناب حوضه، خصوصیات رگبار براساس مقادیر شدت ـ مدت با استفاده از آنالیز فراوانی داده­های بارش حداکثر مقادیر حدی نوع یک انجام شده و دسته منحنی­های آن در دوره برگشت های ۲، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ ساله به مدل هیدورولوژیکی معرفی شد. نتایج نشان داد که سیلاب با دوره بازگشت ۲۵ ساله برای زیرحوضه S۲ نزدیک به ۴ برابر زیر حوضه S۱ می­باشد. پتانسیل تولید رواناب برای زیرحوضه S۲ نسبت به زیرحوضه S۱ به دلیل توسعه اراضی مسکونی در حوضه رودخانه سردآبرود افزایش یافت.

کلیدواژه ها:

سطوح نفوذناپذیر ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیلاب شهری ، شدت- مدت- فراوانی ، مدل SCS