یک الگوی تلفیقی تورم: فشار هزینه و اضافه تقاضا

در سالهای اخیر با توجه به بالا رفتن متوسط نرخ تورم، مباحثات فراوانی در مورد اثرات نقدینگی بر تورم و تولید و سیاستهای مناسب پولی در بین اقتصاددانان و سیاسیون مطرح شده است. برخی از صاحبنظران و تصمیمگیرندگان، کمبود نقدینگی را یکی از عوامل بازدارنده رشد تولید می پندارند و معتقدند که دولت برای همراهی تولیدکنندگان باید اعتبارات بیشتری در اختیار ایشان قرار دهد. این عده، چنین استدلال می کنند که در این صورت رشد نقدینگی منجر به افزایش سطح قیمتها نخواهد شد، زیرا افزایش تولید، افزایش تقاضا را جوابگو می باشد. این تفکر، در قالبهای نظری، به دیدگاه طرفداران تز "براتهای واقعی" نزدیک است. در این دیدگاه، فرایند رشد حجم پول درونزاست و نقش مهمی برای سیاستگذار پولی متصور نیست. برخی از تحلیلگران معتقدند که از عوامل عمده ای که منجر به تورم می شود، تغییرات نرخ ارز است، و بنابراین، تثبیت نرخ ارز را یکی از مهمترین سیاستهای ضدتورمی معرفی می کنند. از سوی دیگر، عده ای معتقدند که رشد نقدینگی، خصوصا اگر نمایانگر سیاستهای غیر منضبط مالی دولت باشد، اثر چندانی بر تولید ندارد و تنها موجب افزایش سطح قیمتها می گردد. همچنین این گروه، افزایش نرخ ارز را عمدتا معمول فشارهای تورمی ناشی از فشار نقدینگی، منتج از عدم توازن بودجه دولت، می دانند. در اینجا، هدف ارائه الگویی است که با استفاده از آن بتوان تعیین کرد که چه عواملی، از جمله نقدینگی، انتظارات و نرخ ارز و هزینه ها بر سطح قیمتها اثر می کند. در این الگو، تورم به صورت یک نوع کنش عرضه و تقاضا، یعنی جمع فشار هزینه و مازاد تقاضا در نظر گرفته شده است. این الگو، شامل دو بخش است. بخش عرضه به بررسی مسئله فشار هزینه و اثر آن بر سطح قیمتها می پردازد. در این بخش، اثر سطح دستمزدها و سطح قیمت کالاهای وارداتی (که نرخ ارز اسمی یکی از متغیرهای تعیین کننده آن به وحد پول داخلی است) و دیگر عوامل هزینه ای بر سطح کل قیمتها بررسی می شود. در بخش دوم، اثر عدم توازن عرضه و تقاضا برای پول و نوسانهای تقاضای پول مدنظر قرار می گیرد. در این بخش، عملکرد بازار پول و اثر افزایش نقدینگی بر تقاضای اسمی و تاثیر آن بر سطح قیمتها مورد توجه قرار می گیرد. تلفیق این دو بخش، یک چارچوب وسیع تر و کلی تر برای بررسی اثر سیاستهای مالی، پولی و ارزی بر تورم ارائه می کند و نیز مسئله درونزا بودن فرایند رشد حجم پول و نقدینگی را به طور روشن مطرح می کند. آزمون آماری این الگو، موید اثر چشمگیر تکانه های تقاضا و نیز فشار هزینه بر تورم طی سالهای ۱۳۳۸-۱۳۷۵ است.