تبیین مفهوم فضای جغرافیایی در مکاتب روششناسی اثباتگرا و هرمنوتیک

در فلسفه علم و بویژه در علوم انسانی تعریف و شناخت مفاهیم و موضوعات مورد مطالعه می تواند مبنای هستی شناسانه، معرفت شناسانه و روش شناسانه متفاوت و یا حتی متضاد داشته باشد. از این جهت تعیین چارچوب نظری شناخت یک مفهوم بنیادین؛ از مبنایی ترین اصول مطالعه و شناخت مفاهیم و موضوعات میباشد. در علوم جغرافیایی یکی از مفاهیم و پارادایمهای تعیین کننده، مفهوم فضا میباشد که تفسیر آن در مکاتب مختلف روششناسی از جمله در پوزیتیویسیم (اثباتگرایی) و هرمنوتیک(تفسیری) متفاوت میباشد. از این رو با توجه به بنیادین بودن موضوع، در این پژوهش کوشش گردیده با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با مراجعه به مستندات معتبر نظری رویکرد نوینی در رابطه با شناخت مفهوم فضا در هر کدام از این مکاتب ارائه گردد. یافتههای تحقیق بیانگر آن است مفهوم فضا در روش شناسی اثباتگرا(پوزیتیویستی) به مثابه پدیدهای عینی شناخته میشود که  ناشی از تعامل متقابل انسان و محیط ظهور یافته و تنها با تائیدات تجربی و عقلانی و با اتکا به ابزارهای کمیتپذیر میتوان پراکنش و تحلیل روابط بین پدیدههای فضایی را مورد مطالعه قرار داد .در نقطه مقابل در چارچوب مکتب هرمنوتیک نمادها و فرایندهای فضایی منتج از زمینههای اجتماعی و فرهنگی خود میباشند. بطوریکه هر فضای جغرافیایی به یک منبع گفتمان و اقتدار وابسته است که الزاما این منبع قدرت و اقتدار سیاسی میتواند مشهود هم نباشد. ضمن اینکه برداشت و نتیجهگیری و تفسیر افراد مختلف از فضای واحد بر اساس انگیزه و ذهنیت آنها میتواند ناهمسان باشد و این مسئله موید نسبی بودن فضا میباشد.

کلیدواژه ها:

فضای جغرافیایی ، مکاتب روش شناسی ، فلسفه ، اثباتگرایی ، هرمنوتیک.