صحتسنجی رابطه استدلالی بیشینه رواناب به روش شدت - مدت - مساحت با استفاده از دادههای پوششی رادار؛ مطالعه موردی: حوضه آبریز رامیان

پیشبینی بیشینه رواناب حوضه به اطلاعات درست از حجم، شدت و پراکنش بارش نیاز دارد. در رابطه استدلالی  برای پیشبینی رواناب حوضه، شدت بارش ثابت فرض شده است و مقدار بارش نیز در بخشهای مختلف حوضه از روشهای درونیابی به دست میآید؛ زیرا بارش، یک فراسنج بسیار متغیر و احتمال خطا در برآورد آن زیاد است. این روش استدلالی به روش مدت - مساحت مشهور است. در این پژوهش به کمک دادههای پوششی رادار، حجم و شدت بارش بر فراز حوضه در گامهای زمانی ۳۰ دقیقه (روش شدت – مدت - مساحت) به دست آمد. منحنیهای همزمان تمرکز حوضه در گامهای زمانی ۳۰ دقیقه در نرمافزار G.I.S تهیه شد. سپس مختصات محیط و مساحت منحنیها برای رادار تعریف، برنامه اجرایی آن در محیط نرمافزار رادار نوشته و حجم و شدت بارش در گام زمانی لازم برآورد شد. در ادامه به دلیل استفاده از دادههای حجم بارش در گام زمانی انتخابی، رابطه استدلالی تغییر یافت و بیشینه رواناب شبیهسازی و با بیشینه دبی مشاهداتی مقایسه شد. هنگام بارشهای شدید و پرحجم یا مرطوببودن خاک حوضه به دلیل بارشهای پیشین، بیشینه دبی زیاد بود. در بارشهای کمشدت و کمحجم شرایط متفاوت بود؛ اگر شدت بارش در ابتدا کم بود و سپس افزایش داشت، مقدار رواناب بیش از حد انتظار بود؛ اگر شدت بارش در ابتدا زیاد بود و سپس کاهش داشت، مقدار رواناب کمتر بود. تاثیر پراکنش زمانی و مکانی بارش نیز بر مقدار دبی بیشینه نشان داده شد. تاخیر زمانی بین بیشینه دبی مشاهداتی و بیشینه رواناب شبیهسازی در بارشهای شدید و پرحجم، کوتاه و در بارشهای معمولی و کمحجم، طولانی بود. نتایج نشان داد استفاده از ضریب رواناب ثابت در رابطه استدلالی، مقدار بیشینه رواناب را دقیق برآورد نمیکند. با توجه به ویژگی بارش (شدت، مقدار، مدت، پراکنش زمانی و مکانی) و همچنین ویژگی رطوبتی خاک حوضه باید از ضرایب مختلف بهره برد.

کلیدواژه ها:

شبیهسازی ، رابطه استدلالی ، رواناب ، رادار و حوضه رامیان