ابن سینا؛ فیلسوفی تجربهگرا یا عقلگرا

معرفت­شناسی به مثابه یک دانش و شاخه علمی در فلسفه اسلامی مطرح نبوده است ولی به فراخور مباحث وجودشناختی از مباحث ( به اصطلاح امروزی) معرفت­شناسی نیز سخن می­گفتند. هر چند رویکرد عقل­گرایی و تجربه­گرایی دارای ملاک­های چندی است ولی قدر مسلم این است که این بحث و تقسیم از مباحث جدید معرفت­شناسی است و چنین اصطلاحاتی، با رهیافت مطرح در معرفت­شناسی، در تفکر فلاسفه اسلامی رایج نبوده است. در عین حال این مسئله در باب تفکرشان قابل طرح است که بر کدام طریق بوده­اند: تجربه­گرایی یا عقل­گرایی؟ آنچه معروف و مشهور است این است که آن­ها فیلسوفانی عقل­گرایند و ابن­سینا نیز چنین است. در این تحقیق چهار ملاک برای عقل­گرا یا تجربه­گرا بودن بیان شده است: ۱-  وجود و عدم ادراکات فطری ۲- به لحاظ ابزار کسب معرفت ۳- به لحاظ خاستگاه تصدیق۴- وجود و عدم تصدیقات ترکیبی پیشینی؛ سپس با مراجعه به عبارات ابن­سینا، عقل­گرا یا تجربه­گرا بودن دستگاه معرفتی وی را بر اساس هر معیار بررسی کرده و در نهایت این فرضیه را قوت بخشیده است که، نه بطور کلی بلکه در اکثر ملاک­ها وی به تجربه­گرایی متمایل­تر است تا عقل­گرایی! لذا می­توان به جمع این دو دیدگاه؛ یعنی «اصالت عقل و تجربه» در تفکر ابن­سینا رای داد.

کلیدواژه ها:

ابنسینا ، عقلگرایی ، تجربهگرایی ، معرفت فطری ، ادراک حسی