بررسی جایگاه شهری مسجد جامع عتیق اصفهان در دوره شاه عباس

پر واضح است که در بررسی تاریخ ایران و خصوصا شهر اصفهان، دوره صفوی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شهرسازی، معماری، فرهنگ و ساختار حکومتی در این دوره از نگرشی نو برخوردار شده و شاکله ی شهر دستخوش تغییرات شگرفی شد، به صورتی که هویت کنونی شهر اصفهان مدیون اقدامات و تغییراتی است که در آن دوره رقم خورد. از سویی دیگر، چه در این دوره ی تاریخی، و چه در اعصاردیگر، » مسجد جامع « همواره نقش بسیار ویژه و حائز اهمیتی را در ساختار شهر دارا بوده، تا جایی که بدون وجود مسجد جامع در یک ساختار شهری و اجتماعی، نام »شهر« به آن اطلاق نمی گشته است. در همین راستا، »مسجد جامع« به عنوان مهمترین قطب » مذهبی« هر شهر، در کنار »بازار« به عنوان مهمترین بخش » اقتصادی،و گاها» میدان« به عنوان شاخصترین محل تعاملات »اجتماعی« آن شهر در تعامل با یکدیگر، هسته ی مرکزی و شاکله ی اصلی شهر را شکل میدادند. به صورتی که حذف یکی از عناصر، تضعیف عناصر دیگر را نیز در پی داشت. لذا تلاش این نوشتار بر آن است تا با کنکاشی در جایگاه مسجد جامع عتیق اصفهان در جایگاه شهری دوره شاه عباس اول به عنوان تاثیرگذارترین حکمران صفوی، به شناختی عمیق تر در تبیین این جایگاه و شناخت تغییرات احتمالی این جایگاه نائل آید. در نیل به این هدف، این نوشتار، به بررسی تغییرات کالبدی صورت گرفته در این دوره، و شناخت ساختار شهری ایجاد شده توسط شاه عباس اول و جایگاه مسجد جامع در آن بسنده ننموده، و از تاثیرات میدان قدیم و جدید، و همچنین بازار قدیم و بازار نو نیز در شناخت هر چه بیشتر این جایگاه غفلت نورزیده است. با بررسی های انجام گرفته و نتایج به دست آمده در این مسیر می توان اظهار داشت که، مسجد جامع عتیق اصفهان در دوره تاریخی مذکور دچار ضعف در برخی جوانب شده است. لازم به ذکر است که روش اتخاذ شده در این پژوهش، به صورت تفسیری-تاریخی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد تاریخی میباشد.

کلیدواژه ها:

مسجد جامع اصفهان ، میدان نقش جهان ، شهر سازی شاه عباس ، شیعه