ارزیابی کیفیت آلودگی چشمه کارستی مبتنی بر سیمای بهرهبرداری و عوارض طبیعی: مطالعه موردی در محدوده مطالعاتی عجبشیر

چشمهها بهعنوان یکی از منابع آب زیرزمینی و تامینکننده حجم بالایی از آبدهی پایه رودخانهها کم­تر مورد آنالیز و بررسی قرارگرفتهاند. سرچشمه این منابع با توجه به عبور از ارتفاعات و صاف­سازی طبیعی، دارای کیفیت مناسبی بوده و تنها برخی سازندها و یا فعالیتهای انسانی سبب تغییر در کیفیت این منابع میشود. این پژوهش به ارزیابی کیفی چشمههای محدوده مطالعاتی عجبشیر در شرق دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۷ پرداخت. با توجه به نوع سازندهای زمینشناسی، آبدهی و موقعیت چشمههای منطقه، ۱۳ چشمه جهت آنالیز کیفی و ارزیابی تغییرات کیفی مورد تحلیل قرار گرفت. بررسیهای انجامگرفته نشان داد که ۱۰۰% چشمهها از نظر کیفیت شرب بسیار مناسب بوده و شاخص کیفی GQI نیز مابین ۳۲/۹۵-۲۳/۳۳ بوده و در وضعیت خوب تا عالی برای این منابع بود. از نظر بهرهبرداری در بخش کشاورزی تنها موضوع بالا بودن میزان هدایت الکتریکی (µs/Cm۶۴۹۰ -۱۵۷) در برخی چشمهها وجود داشته و قلیایت کلیه چشمهها بر اساس طبقه­بندی ویلکوکس  در کلاس S۱ بود. وضعیت کیفی از دیدگاه صنعت نیز حاکی از دامنه کم تغییرات بوده و ۷۷% چشمههای منطقه خاصیت خورندگی داشتند. ارزیابی منشا آب در این محدوده نیز حاکی از بالا بودن نسبت سدیم به کلر و تفاوت در منشا کلسیم و سدیم بود، طوریکه بخشهای ابتدایی محدوده مطالعاتی و شرق محدوده دارای منشا منیزیمی و مابقی دارای منشا کلسیم بودند. در نهایت بررسی سازندهای زمینشناسی حاکی از تاثیر کم آنها بر کیفیت بوده و غلظت بالای نیترات در بخش منتهی به دشت و آبخوان بهعلت فعالیتهای انسانی و نشت فاضلاب مشهود و به­میزان  mg/l ۲۷ می­رسید.

کلیدواژه ها:

چشمه ، شاخص GQI ، عجبشیر ، کارست ، منشا آب ، نیترات