خوانش منظر شهر اشرف البلاد در دوره صفوی و نسبت آن با مجموعه باغهای صفوی

یکی از روشهای معمول در پژوهشهای باغهای ایرانی این است که باغها را پدیدهای درونگرا در نظر میگیرند محصور در دیوارهایش و جدا از بستری که آن را احاطه کرده است. با این دیدگاه، برخی از ویژگیهای مهم باغها نادیده گرفته میشوند. از سوی دیگر، تشخیص چهره اصیل شهر در منظر امروزین شهرهای تاریخی بهدلیل تغییرات سریع شهری روزبهروز دشوارتر میشود. این امر ضرورت توجه به شناخت صحیح و حفاظت اصولی از منظر تاریخی این شهرها و عناصر تشکیلدهنده آنها را ایجاب میکند. از آنجا که ساختار شهر در دوره صفوی، بسیار تحتتاثیر باغها و بهخصوص باغهای شاهی بوده، پژوهش حاضر بر شناسایی روابط میان باغ و شهر در شهر اشرف البلاد صفوی متمرکز شده است. هدف این مقاله پی بردن به چگونگی کیفیات روابط و پیوندهای میان باغهای شاهی بهعنوان عناصر شاخص منظر شهری تاریخی شهر صفوی اشرف البلاد با سایر اجزای تشکیلدهنده آن است. برای این منظور، از روش مطالعات تاریخی که رویکردی کاربردی در بازیابی جنبههای پنهان این ارتباط است، بهره گرفته شده است. در این راستا پیگیری مرحلهبهمرحله، منطبق با مراحل شکلگیری شهر انجام شد. با دنبال کردن این رویکرد، ساختارهای شهری گذشته و حال بر اساس اطلاعات مبتنی بر شواهد مکتوب و ریختشناسانه، مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نمایانگر برخی از نمودهای ارتباط ساختاری میان باغهای شاهی و این شهر تاریخی است که در طول سالیان، کمرنگ شده است؛ از جمله جایگاه باغهای شاهی در مراحل طرحریزی شهر، در ساختار شبکه ارتباطی شهر، در تراکم شهری و در نظام سلسلهمراتبی حاکم بر منظر شهری. بر اساس این نتایج، کیفیاتی از پیوندهای میان باغ و شهر روشن میشود که معرف هویت شهر صفوی بودهاند و بدون آنها، هم ارزشهای شهر مخدوش میشود و هم میراث باغها ناگفته میماند.

کلیدواژه ها:

Persian Garden ، historic urban landscape ، urban structure ، Ashraf al-Belād (Behshahr). ، باغ ایرانی ، منظر شهری تاریخی ، ساختار شهر ، شهر صفوی ، اشرف البلاد (بهشهر).