پیش‌بینی تغییرات هندسی پیچان‌رودهای رودخانه زهره

منطقۀ موردمطالعه بخش پیچان­رودی رودخانۀ زهره است که در دلتای ساحلی هندیجان به خلیج‌فارس می‌ریزد. این رودخانه‌ در معرض تغییر و تحول است و این تغییرات به‌صورت فرسایش یا رسوب‌گذاری در بستر، تغییر و جابه­جایی پیچان­رود­ها و تغییر فرم رودخانه نمودار می‌شوند. هدف اصلی بررسی تغییرات هندسی رودخانه زهره در محدودۀ پیچان­رودی در یک دورۀ زمانی 60 ساله از طریق تصاویر ماهواره‌ای و پیش‌بینی این تغییرات، در درازمدت بوده است. در این پژوهش با استفاده از نرم­افزار GIS، عکس‌های هوایی سال 1334، نقشه‌های توپوگرافی ۵۰۰۰۰/۱ و تصاویر ماهواره‌ای Landsat سنجنده TM و +ETM خصوصیات مورفولوژیکی رودخانه مورد بررسی قرارگرفته است. تصاویر ماهواره‌ای و نقشه‌ها در نرم‌افزار Global Mapper ژئورفرنس شدند، سپس، در نرم‌افزار ENVI پیش‌پردازش و پردازش بر روی تصاویر ماهواره‌ای اعمال شد. برای مطالعۀ دقیق­تر رودخانه به 8 بازه تقسیم گردید. در نهایت پهنه‌های هر بازه با یکدیگر مقایسه شده و راستای حرکت رودخانه زهره مشخص شد. جهت پیش‌بینی تغییرات مسیر رودخانه زهره از روش برازش دوایر مماس بر قوس پیچ‌های رودخانه استفاده‌شده­ و تغییرات به وجود آمده با توجه به شکل و الگوی رودخانه مورد مقایسه قرار گرفت، سپس مسیر رودخانه در سال 2030 پیش‌بینی شد. نتایج نشان داده که از سال 1955 تاکنون 10 مورد قطع‌شدگی کانال رودخانه رخ‌داده و طول رودخانه 3653 متر کوتاه‌تر شده است؛ همچنین بازه‌های پیچان‌رودی بیشترین تهدید را دارند و اگر تغییرات کاربری‌ها و مناطق حساس رودخانه به فرسایش به­خصوص در رأس پیچ‌ها و مناطق با تغییرپذیری بالا کنترل نشود، مساحت زیادی از اراضی کشاورزی، تأسیسات انسانی و جاده‌ها در معرض تهدید و تخریب جدی قرار می‌گیرند.

کلیدواژه ها:

رودخانه زهره ، مورفولوژی ، پیچان‌رود ، GIS ، قطع‌شدگی