ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای فضاهای شهری با کاربست تئوری کاتاستروف (مورد: شهر ورزقان)

هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه یک چارچوب روش­شناسی برای ارزیابی سریع و کارآمد آسیب­پذیری فضاهای شهری نسبت به زلزله است. بسیاری از متغیرهای مؤثر بر آسیب­پذیری لرزه­ای شهرها از ماهیت مکانی برخوردار هستند؛ ازاین‌رو استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در ترکیب و یکپارچه نمودن این متغیرها می­تواند به نتایج مطلوبی منجر شود. با این حال، یکی از مهم‌ترین مسائل روی­هم­گذاری لایه­های داده در سیستم اطلاعات جغرافیایی مربوط به عدم قطعیت­های وزن­دهی و تصمیم­گیری است. در پژوهش حاضر سعی شد که با استفاده از توابع تئوری کاتاستروف این‌گونه عدم قطعیت­ها تا حد زیادی تعدیل شوند. در تئوری کاتاستروف، اهمیت هر یک از متغیرها از طریق مکانیسم درونی سیستم محاسبه می­شود. درواقع، استفاده از رویکرد مذکور باعث تکرارپذیری نتایج مدل می­گردد که مزیتی قابل‌توجه به شمار می­رود. ارزیابی آسیب­پذیری لرزه­ای شهر ورزقان با استفاده از توابع تئوری کاتاستروف نشان می­دهد که بالغ بر 9 درصد از محدوده قانونی شهر در کلاس آسیب­پذیری بسیار زیاد و 12 درصد آن در کلاس آسیب­پذیری زیاد واقع شده است. در این رابطه، بخش عمده­ای از مرکز شهر ورزقان در برابر زلزله از آسیب­پذیری بالایی برخوردار است. تراکم بالای مسکونی و ساختمانی، کیفیت پایین ساختمان­ها، قدمت بالا و مصالح نامطلوب بناها، محصورشدگی و کمبود فضاهای باز شهری، لیتولوژی و زیربنای سست، عدم دسترسی مطلوب به خدمات بیمارستانی و آتش­نشانی و غیره منجر به افزایش آسیب­پذیری این بخش از شهر شده است.  

کلیدواژه ها:

آسیب‌پذیری ، زلزله ، تئوری کاتاستروف ، GIS ، شهر ورزقان