امکان‌سنجی تعیین نواحی کاشت محصولات گندم (Triticum aestivum L.) و کلزا (Brassica napus L.) در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوضه مارون استان خوزستان)

یکی از روش‌های مؤثر برای مطالعه و شناسایی پتانسیل اراضی کشاورزی، پهنه‌بندی آن‌ها است. در این تحقیق به‌منظور امکان‌سنجی تعیین نواحی کاشت محصولات گندم (Triticum aestivum L.) و کلزا (Brassica napus L.) در حوضه مارون استان خوزستان که یکی از مهم‌ترین استان‌های تولیدکننده محصولات کشاورزی است، از برنامه سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده گردید. ازاین‌رو تمام لایه‌های اطلاعاتی زراعی- بوم‌شناختی شامل اقلیم (دما و بارش)، توپوگرافی (شیب و ارتفاع)، خاک (بافت، pH، شوری و کربن آلی) به همراه پتانسیل منابع آبی، پس از وزن‌دهی با روش تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه و مطابق با نیازمندی‌های محیطی محصولات گندم و کلزا، بر اساس دستورالعمل فائو، طبقه‌بندی شدند. لایه‌های همپوشانی شده به‌عنوان معیاری برای قضاوت در خصوص تناسب اراضی برای محصولات گندم و کلزا لحاظ گردید و نقشه‌های حاصل از آن‌ها بر اساس معیارهای موجود و دستورالعمل فائو در پنج طبقه بسیار مناسب، مناسب، تناسب متوسط، تناسب کم و نامناسب طبقه‌بندی شدند. نتایج نشان داد که 4/7 و 8/9 درصد از کل سطح اراضی موجود در محدوده مطالعاتی، به‌ترتیب در طبقات بسیار مناسب و مناسب برای کاشت هر دو محصول قرار گرفتند. در حالی‌که 2/57 درصد از کل اراضی در طبقات تناسب متوسط و تناسب کم و 6/25 درصد باقیمانده نیز در طبقه نامناسب واقع شدند. در این طبقه‌بندی عوامل شوری خاک و دسترسی به منابع آب (بارش و پتانسیل منابع آبی)، عوامل محدودکننده اصلی بودند. این نتایج می‌تواند به سیاست‌گذاران، برای طراحی الگوی کشت مناسب در جهت حاصلخیزی خاک، کمک نماید.

کلیدواژه ها:

الگوی کشت ، تحلیل سلسله مراتبی ، تناسب اراضی