رویارویی دنیل دنت و سم هریس در مسئلهٔ ارادۀ آزاد

مقاله حاضر در صدد است تا با رویکردی تحلیلی‌‌‌، اختلاف دیدگاه دنیل دنت و سم هریس - دربارۀ تعارض ارادهٔ آزاد و جبرگرایی - را تبیین و ارزیابی کند؛ هرچند هر دو فیلسوف‌‌‌، فیزیکالیست تحویل‌گرا هستند، اما دربارهٔ این مسئله رویکردهای متفاوتی دارند. دنیل دنت‌‌‌، با حذف شرط امکان‌های بدیل و با تکیه بر مفاهیم کنترل‌‌‌، خود‌کنترلی، و تأمل‌‌‌، تقریری خاص از مبدأیت فاعل نسبت به عملش ارائه کرده و این‌گونه ارادهٔ آزاد را تبیین می‌کند. او به عنوان یک نئوداروینیست‌‌‌، پدیده‌های فیزیکی و ذهنی انسان را بر اساس نظریهٔ تحوّل تبیین می‌کند و در عین پذیرش جبر علّی‌‌، نشان می‌دهد که چگونه هنوز فاعل می‌تواند در تصمیمات و اعمالش فاعلیت داشته باشد. در نتیجه، او جبرگرایی را مستلزم اجبار نمی‌داند. در حالی‌ که سم هریس‌‌‌، با نگاهی عصب‌شناسانه و بر پایهٔ آزمایش‌های لیبت‌‌‌، ارادهٔ آزاد را توهّم دانسته و به عنوان یک ناسازگارگرای جبرگرا‌‌‌، به نقد دیدگاه سازگارگرایان‌‌ ‌‌ - از جمله دنت‌‌ ‌‌ - می‌پردازد و دنت در مقابل‌‌‌، از موضع خود دفاع می‌کند. جستار حاضر پس از تحلیل دیدگاه این دو فیلسوف و تبیین نقد و پاسخ‌‌‌، به ارزیابی دیدگاه آنها می‌پردازد. ناسازگاری درونی دیدگاه‌های این دو فیلسوف‌‌‌، ناموفق بودن در توجیه عناصر دیدگاهشان و غیر مستدل بودن نقدهای آنها علیه هم‌‌‌‌، از جمله مواردی هستند که بر پایهٔ آنها‌‌‌، هیچ کدام را در دفاع از موضعشان موفق نمی‌بینیم؛ هرچند دنت - در دفاع از موضعش‌‌ ‌‌ - نسبت به هریس، قوی‌تر ظاهر می‌شود.

کلیدواژه ها:

دنیل دنت‌ ، سم هریس‌‌ ، ارادهٔ آزاد‌ ، جبرگرایی‌‌‌ ، خودکنترلی‌‌‌ ، تأمل‌‌‌ ، سازگارگرایی‌‌‌ ، امکان‌های بدیل