درباره یارانه انرژی در ایران (۲ . تصویر مصرف برق در بخش خانگی)

بخش خانگی همواره یکی از مصرف کنندگان عمده برق در مقایسه با سایر بخش ها بوده است. به همین دلیل، این بخش نقش بسزایی در وضعیت مصرف انرژی برق و همچنین درآمدها و هزینه های صنعت برق دارد. پیش نیاز هرگونه اقدام اصلاحی، آگاهی از وضعیت حاکم بر مصرف برق خانوار است. در این گزارش پس از ارائه تصویری کلان از وضعیت مصرف برق در این بخش و توزیع مصرف آن در میان مشترکین مناطق مختلف کشور، ابعاد مالی مصرف برق در این بخش مورد مطالعه قرار گرفته شده است. یافته های این مطالعه نشان میدهد: - میزان مصرف برق به استثنای سال ۱۳۹۰ (پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها) همواره روندی صعودی داشته به طوریکه مصرف برق طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ (برنامه چهارم توسعه) و سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ (برنامه پنجم توسعه) به ترتیب حدود ۷ / ۶ و ۳ / ۴ درصد و در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ معادل ۱ / ۵ درصد رشد یافته است. شرایط مشابهی درخصوص متوسط مصرف ماهیانه برق مشترکین خانگی نیز قابل مشاهده است. - سطح الگوی مصرف برق اقلیم های مختلف که مبنای تفکیک خانوارها به پرمصرف و کم مصرف و همچنین تعیین کننده مشترکین مشمول حمایت و یا جریمه مصرف مازاد بر الگو بوده، در طول سال های اخیر افزایش یافته، این درحالی است که متوسط مصرف ماهیانه مشترکین خانگی افزایش یافته است. درواقع این رفتار مصرفی باعث خنثی شدن سیاست کاهش مصرف و بهینگی مصرف برق در کشور شده است. - با توجه به الگوی مصرف برق ابلاغ شده در سال ۱۳۸۸ میتوان گفت که مشترکین پرمصرف و کم مصرف به ترتیب ۴۵ و ۵۵ درصد از برق بخش خانگی در سال ۱۳۹۷ را مصرف کرده اند. به استثنای ماه های غیرگرم، سهم مصرف پرمصرف ها نسبت به کم مصرف ها کمتر است. در ماه های غیرگرم معادل ۵۸ و ۴۲ درصد از برق فروخته شده در این ماهها، به ترتیب توسط پرمصرفها و کم مصرف ها، مصرف شده است. - بررسی ابعاد مالی مصرف برق بخش خانگی نشان میدهد، منابع قابل وصول از محل آزادسازی نرخ برق یا یارانه پنهان مصرف برق در بخش خانگی در سال ۱۳۹۷ حدود ۷ / ۴ میلیارد دلار (با نرخ تسعیر دلار معادل ۱۱۰۰۰ تومان) معادل ۵۲ هزار میلیارد تومان برآورد می شود که در حدود یک سوم
یارانه ضمنی انرژی برق در سال ۱۳۹۷ است. - شرایط اقلیمی اثر بسزایی در مقدار یارانه ضمنی خانوارها در مناطق مختلف کشور دارد. به طوریکه در سال ۱۳۹۷ ، یارانه ضمنی متوسط مصرف برق ماهیانه در ماه های گرم مناطق گرمسیری نوع (۱)، حدود ۵ / ۳ برابر متوسط مصرف برق ماه های گرم مناطق عادی بوده است. - اعطای یارانه (پنهان) بر مصرف برق به گونه ای است که توزیع یارانه ضمنی برق و هزینه برق میان خانوارها در اقلیم های مختلف نابرابر بوده و از مبنای علمی و کارشناسی برخوردار نیست.