هواشناسی کشاورزی و فرصت های پیش رو (۲)

تاثیر آب و هوا بر تولید محصولات کشاورزی و غذایی اهمیت اساسی دارد. با افزایش روزافزون جمعیت، نوسانات کمی وکیفی عملکرد محصولات کشاورزی، عواقب اقتصادی جدی را در پی خواهد داشت که ممکن است باعث بروز مشکلات اجتماعی بزرگی شود. امروزه که عملکرد محصولات زراعی به ظرفیت پتانسیل خود نزدیک می شود تولیدات کشاورزی در مقابل آب و هوا آسیب پذیرتر شده اند. محصولات کشاورزی از نظر کمی وکیفی شدیدا تحت تاثیر شرایط جوی هر منطقه قرار دارند. در شرایط مناسب جوی میزان بهره وری کشاورزی و تامین مواد غذایی می تواند به شکل قابل توجهی افزایش یابد. همچنین در شرایط مناسب آب و هوایی آفات گیاهی و جانوری مانند قارچ ها و حشرات تولید شده و رشد می کنند که می توانند خسارات جبران ناپذیری به کشاورزی وارد کنند. این تاثیر دوگانه آب و هوا بر کشاورزی، خود نشان از اهمیت و حساسیت بالای هواشناسی کشاورزی است. با توجه به اهتمام دستگاه های مختلف در راستای اقتصاد مقاومتی از طریق ایجاد امنیت غذایی در کشور، داده های هواشناسی و کاربرد آنها در توسعه کشاورزی به خصوص در تولید محصولات راهبردی، از اهمیت ویژه ای برخوردار می شوند. درواقع استفاده بهینه از امکانات موجود و توجه به زمینه های کاربردی داده های هواشناسی کشاورزی به صورت جامع 
می بایست مورد توجه قرار گیرد. اما در این بین، موانعی مانند منابع انسانی ناکافی، پایین بودن سطح مهارت نیروهای کارشناسی، قدیمی یا ناکافی بودن فناوری، ضعیف بودن امکانات پردازشی، محدود بودن شبکه پایش در سطح ملی و ناپیوستگی داده های دیدبانی وجود دارند که باعث بروز محدودیت در ظرفیت خدمت رسانی ادارات هواشناسی کشاورزی میشوند. به فهرست مشکلات مذکور میتوان مواردی همچون عدم انتقال به هنگام داده ها از مزارع محلی به مراکز پردازش داده و انتقال نتایج از مراکز مذکور به سطح مزارع به سبب نبود سامانه های برخط و به هنگام تبادل داده و اطلاعات را نیز اضافه کرد. برای پیشگیری از افت کمی وکیفی محصولات کشاورزی، کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی جوی،  برطرف کردن ضعف سیستم های اطلاع رسانی، پیشگیری از اتلاف زمان، انرژی و منابع مالی به دلیل سهل انگاری یا نداشتن کارایی کارکنان موثر در تولید محصولات هواشناسی کشاورزی، اهمیت پرداختن به ایجاد سامانه ای برای توسعه اطلاعات هواشناسی کشاورزی آشکار می شود. سامانه تهک (توسعه هواشناسی کاربردی) کشاورزی، با همین هدف اخیرا در سازمان هواشناسی کشور راهاندازی شده است. تامین بودجه جهت فراگیر کردن خدمات این سامانه میتواند کمک شایانی به افزایش بهرهوری بخش کشاورزی کند. با توجه به پتانسیل های بخش هواشناسی کشاورزی باید دستگاه های مرتبط، حمایت های لازم را از این بخش به عمل آورند. در سراسر جهان بخش های اقتصادی از پیش بینی های پیشرفته آب و هوا برای بهینه سازی عملیات خود استفاده می کنند. بنابراین بهینه کردن ساختار تولید محصولات با بهره برداری از منابع طبیعی و شرایط آب و هوایی باید مورد توجه قرار گیرد. مجلس شورای اسلامی می تواند با وضع قوانین کارآمد کمک شایانی به این بخش کند. به عنوان مثال بخش کشاورزی برای اجرای طرحهای مختلف از جمله تعیین و اجرای الگوی کشت متناسب با هر منطقه، اجرای طرحهای آبیاری و همچنین جهت اجرای طرح های عمرانی، ملزم به هماهنگی و همکاری با سازمان هواشناسی کشور شود. همچنین با تامین اعتبار مناسب جهت گسترش خدمات بخش هواشناسی کشاورزی و ارائه آموزش های لازم به کشاورزان، گسترش شبکه اطلاع رسانی و تامین نیروی انسانی متخصص به اعتلای جایگاه این بخش مهم کمک شایانی خواهد کرد. گزارش حاضر برای اولین بار در سال ۱۳۹۵ منتشر شد. پس از گذشت قریب به سه سال و با کاربرد سامانه هواشناسی کاربردی (تهک) کشاورزی در برخی از استان ها، در موارد زیادی از بروز خسارات جلوگیری شده و ارزش افزوده ایجاد شده در این استان ها در محصولات مورد کشت، به روزرسانی شده است. در سالی که به « رونق تولید» نامگذاری شده است لزوم توجه به مواردی که در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی که نقش اساسی در تامین امنیت غذایی کشور دارد به خوبی احساس شده و لذا این گزارش با به روزرسانی برخی از بخش ها مورد تجدید چاپ قرار گرفته است. 

کلیدواژه ها:

هواشناسی ، کشاورزی ، فرصت ، امنیت غذایی