بررسی تأثیر شدت کاربری زمین بر پایداری زیست‌محیطی حمل‌ونقل در شهر مشهد

شدت کاربری زمین که انواع تراکم‌های شهری را شامل می‌شود، در بسیاری از پژوهش‌ها به‌عنوان عاملی تأثیرگذار بر الگوهای سفر ساکنین شناخته شده است؛ به‌طوری‌که افزایش انواع تراکم‌های جمعیتی، شغلی و مسکونی و کاربری باعث فشردگی بیش‌تر فرم شهر و کوتاه‌تر مسافت طی‌شده با خودروهای شخصی (Vehicle Kilometer Travelled) می‌شود و در نتیجه کاهش انتشار آلاینده‌های کربنی بخش حمل‌ونقل را در پی خواهد داشت. هدف اول مقاله‌ی حاضر بررسی تأثیرگذاری انواع تراکم بر مسافت سفر خودروهای شخصی است. بدین منظور 4 نوع تراکم (جمعیت، اشتغال، تراکم مسکونی و تراکم کاربری‌ها) در نظر گرفته شد. سپس با استفاده از ضرایب آنتروپی، جینی، موران و گری میزان تعادل در شدت کاربری زمین بین تراکم‌های نام‌برده مشخص گردید و همبستگی آن‌ها با متغیر وابسته VKT از طریق آزمون همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون چندمتغیره تعیین شد. در مرحله‌ی سوم میزان انتشار CO2 و CO2e خودروهای شخصی به تفکیک مناطق شهر مشهد محاسبه شد و درنهایت رابطه‌ی همبستگی و رگرسیونی بین تراکم‌های شهری هر منطقه‌ موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد رابطه‌ی معناداری بین افزایش شدت کاربری زمین (تراکم) و کاهش VKT برقرار است و بین VKT و انتشار آلاینده‌های کربنی نیز همبستگی معناداری برابر با 0.845 برقرار است. در این میان، تراکم‌های شغلی بیش‌تر از سایر انواع تراکم بر الگوهای سفر ساکنین مشهد نقش دارد. تراکم شغلی دارای ضریب همبستگی 0/790- با VKT است و در مدل رگرسیون چندمتغیره نیز با R2=0.751 بیش‌ترین تأثیر را بر انتشار CO2 داشته است؛ بنابراین می‌توان با توزیع متعادل‌تر تراکم‌های شغلی در سطح مناطق، مسافت سفرهای با خودرو شخصی را کاهش داد و جهت تقویت الگوهای کم‌کربن تر حمل‌ونقل برنامه‌ریزی کرد.

کلیدواژه ها:

Land use intensity ، VKT ، spatial correlation coefficients ، carbon emission ، Mashhad city ، شدت کاربری زمین ، VKT ، ضرایب خودهمبستگی فضایی ، آلاینده‌های کربنی ، شهر مشهد.