مبانی نظری «فنا» از نظر امام خمینی و مایستر اکهارت

امام خمینی+ و مایستر اکهارت، دو تن از عارفان مشهور مسلمان و مسیحی هستند و در تفکر عرفانی آنها نفس سالک درنهایت در وجود خداوند فانی میشود. بر این اساس، در مقاله پیش رو به این پرسش پرداختهایم که آیا آموزه فنا در آرای این دو متفکر مبانی مشترکی دارد؟ بررسی تطبیقی تفکر آنها به صورت تحلیلی- استنباطی و با هدف شناخت چیستی فنای نفس صورت گرفته است. تجرد نفس مبنای مشترک در آرای این دو اندیشمند است که زمینه تبیین فنای معرفتی نفس را فراهم میآورد. سفر نفس در آرای امام خمینی+ و اکهارت با قدم عشق آغاز میشود. از نظر امام خمینی+ با تجلی الوهیت (در مقام احدیت)، فنا و تحول در نفس سالک رخ میدهد؛ درحالیکه فنا نزد اکهارت در مرتبه واحد که فراتر از مرتبه الوهیت و فراتر از مرتبه وجود است صورت میگیرد. به هر حال تجلی الوهیت و شهود آفریدگار در مرتبه الوهیت یا در مرتبه واحد اکهارتی که از نظر امام خمینی+ مرتبه تعین الهی و واحدیت است، رخ میدهد؛ بنابراین فنا تحول معرفتی و وجودی نفس و تاثیرپذیری آن از اسما و صفات الهی است؛ نه نابودی نفس. رهاورد مهم فنای نفس، «شهود وحدت وجود» در آرا این دو متفکر است و تهیوارگی نفس از غیرخداوند به هنگام شهود دیگر نتیجه بنیادی به شمار میآید.

کلیدواژه ها:

فنای نفس ، شهود ، وحدت وجود ، امام خمینی+ ، مایستراکهارت