تبیین سنخیت رویکرد پدیده شناسی جهت شناخت معماری‌ بومی (نمونه موردی: مسکن بومی منطقۀ منوجان استان کرمان)

تاکنون معماری ‌بومی عمدتاً با نگرش­های اقلیمی و فرهنگی تبیین ‌شده‌است؛ پژوهشگران در مطالعات و بررسی­هایشان، اغلب با روش‌های معمولِ آماری و ترسیم جدول و نمودار و سپس با یافتن معیارهایی برای مقبول بودن روش، تحلیلی از مقبولیت آن­ها به‌دست می­دهند؛ اما این رویکردها و روش­ها به‌دنبال پاسخ به «چرایی» بوده و در گسست «عین» و «ذهن» رقم می­خورند. درحالی‌که معماری بومی در هماهنگی با «تجربه زیستۀ» بومیان شکل می­گیرد، بنابراین در این تحقیق، این جنبه­های مغفول از معماری ‌بومی مدنظر بوده و بر آن شد تا با تکیه‌بر روشی متناسب در شناخت کامل و جامعِ موضوع که در آن گسست عین و ذهن وجود نداشته باشد و«چگونگی» در آن ممکن شود به پدیده­شناسی رجوع کند. مطالعات پدیده­شناختی ریشه در فلسفه داشته و بر مفاهیمی چون «تجربه زیسته» و «ادراک» انسان از هستی اشاره دارند. درواقع ماهیت فلسفی پدیده­شناسی آن را واجد پیچیدگی­هایی کرده که گشودن آن‌ها افق­های جدیدی را باز می­کند. افق­هایی که در تقابل با محدودیت استانداردگرایی افراطی، «در- جهان- بودنِ» انضمامی و انفرادی انسان را مطرح می­کنند. انسانی که فراتر از ابعاد و اندازه­های فیزیکی و متافیزیکیِ تعیین‌شده، فضای زیستی­اش را می­شناسد و می­سازد. این مقاله به بازخوانی منابع و تفسیر محتوای پدیده­شناسی، با تکیه‌بر آرای شولتز- معمار و نظریه­پرداز معاصر- که نظریات پدیده­شناسی او معطوف به فلسفۀ هستی­شناسانۀ «هایدگر» است، برای پاسخ به اینکه چگونه پدیده­شناسی برای خوانش معماری بومی متناسب می­باشد، با روش پژوهشِ تحلیلی- توصیفی پرداخته است. ازآنجاکه پدیده­شناسی در پی بررسی و توصیف ساختارهای آگاهی آن‌چنان‌که از منظر اول‌شخص تجربه می­شود، است؛ درنتیجه معماری ‌بومی‌ منوجان با این روش با توجه به جنبه­های گوناگون مواجهۀ انسان با زیست- جهانش به‌گونه‌ای فردی- کیفی و فراتر از پاسخ به کارکردهای آشکار و ظاهری، مورد تأمل و تفسیر قرار می­گیرد. نتایج، بیانگر ارتباط ویژۀ میان شاعرانگی، محیط طبیعی، پدیدۀ مکان با معماری بومی و خصوصاً در نمونۀ موردی موردبررسی یعنی معماری ‌بومی‌ منوجان است که درنهایت سعی شد نشان داده شود تحقق سکونت و حس مکان معطوف به تجربۀ زیستۀ ساکنان و با تحلیل و رویکردی وجودی به دید می­آیند.  

کلیدواژه ها:

Vernacular Architecture ، Phenomenological Approach ، Lived experience ، Being-in-the-world ، Life-world. ، معماری بومی ، رویکرد پدیده­ شناسی ، تجربه­ زیسته ، در جهان بودن ، زیست جهان.