تخمین دبی رواناب، رسوب و شناخت عوامل ژئومورفومتریک به‌کمک DTM در حوزه‌ آبخیز بهادربیگ

در حوزه آبخیز می­‌توان روابط بین عوامل ژئومورفومتریک و شاخص رسوب را مورد بررسی قرار داد. مدل رقومی زمین (DTM) مشتق از DEM، در دریافت، پردازش‌، ذخیره، مدیریت و پایش اطلاعات برای سطح حوزه آبخیز توانایی بالایی دارد. به کمک DTM در یک حوزه آبخیز می‌­توان شاخص رسوب (قدرت رود­، انتقال رسوب و رطوبت زمین) و برخی از عوامل ژئومورفومتریک همچون طول و شیب کلی آبراهه، طول و شیب آبراهه مستقیم، ضریب افت، پیچ و خم و ارتفاع پایین‌دست آبراهه را محاسبه و به‌­عنوان نقشه ترسیم کند. حوزه آبخیز بهادربیگ با وسعت 216.692 کیلومترمربع در دامنه شمالی الوند استان همدان برای این مطالعه انتخاب شد. ابتدا رتبه‌­بندی آبراهه در DTM مدیریت شد و نقشه­ شاخص­ رسوب به همراه نقشه برخی عوامل ژئومورفومتریک (روش درون‌­یابی) برای چهار رتبه با 30 نقطه تمرکز ترسیم شد. از ترکیب شاخص رسوب با میانگین دبی رواناب و رسوب ایستگاه هیدرومتری، دو عامل دبی رواناب و رسوب جزیی تحت ­عنوان تخمین­گر نقطه­‌ای پیشنهاد شد. در مدل رگرسیون کامل بین شاخص رسوب (متغیر وابسته) و برخی عوامل ژئومورفومتریک به همراه دبی رواناب و رسوب جزیی (متغیر مستقل)، روابط آماری معنی­داری در سطح یک و 2.5 درصد ‌آمد. نتایج نشان داد که به­‌ترتیب دبی رواناب و رسوب جزیی، شیب آبراهه (کل و مستقیم)، طول آبراهه مستقیم، ارتفاع پایین‌­دست و پیچ و خم آبراهه از مهمترین عوامل مؤثر بر شاخص رسوب می­‌باشد. در خاتمه، بر اساس نتایج یک تابع سری زمانی (23 و 24 ساله)، روند تغییرات دبی رواناب در حوضه­ سیر نزولی داشت و با دبی رسوب مطابقت نمی­‌کرد.

کلیدواژه ها:

پیوستگی ، شاخص رسوب ، مدل کامل رگرسیون ، نقشه رقومی ، AHP