حکمت علمی، بن مایه ادبیات پایداری ایران

منظور از حکمت علمی، آن است از دانش‌های هستند که در دورۀ اسلامی به اخلاق موسوم شدند و در ایران پیش از اسلام، به‌ویژه در عصر ساسانی، به صورت اندرزنامه ها، پندنامه ها و امثال آنها وجود داشته و قسمت عمده‌ای از ادبیات پهلوی بودند و چون به عربی ترجمه شدند با محیط جدید متناسب گردیده، با عنوان‌هایی مانند آداب، حکم و وصایا خوانده شدند و در جامعه اسلامی، تحت تأثیر آموزه‌های قرآنی و دیگر تعالیم دینی، زمینۀ مساعدی پیدا کردند تا در این رشته، آثار مهمی در ادبیات فارسی و عربی به وجود آید. در دوره‌های مختلف، کتاب‌های بسیاری در موضوعات اخلاقی و حکمت عملی تالیف شده، به طوری‌که می‌توان گفت که این رشته از غنی‌ترین رشته‌های ادبیات در ایران به شمار می‌آید؛ اما باید در نظر داشت که تمام این آثاراز یک منبع سرچشمه نگرفته اند؛ بلکه از اصول مختلفی منشعب شده و تحت تأثیر عوامل متعددی بوجود آمده اند که تحقیق در آنها نه تنها از لحاظ فرهنگ اسلام، بلکه از نظر تاریخ فرهنگی ایران، دارای اهمیت و قابل ملاحظه است. اگر از جزئیات بگذریم، می‌توان تمام آثار را که در موضوع حکمت عملی پدیدآمده به چهار دستۀ مهم تقسیم کرد: ۱-اخلاق ادبی یا ادبیات اخلاقی ۲- اخلاق دینی ۳- اخلاق فلسفی ۴- اخلاق عرفانی؛ و بنا به تعریفی که ما از ادبیات پایداری داریم و بنا بر بررسی هایی که در مورد انگیزه‌ها و علل و اسباب ایجاد ادبیات پایداری صورت گرفته، معلوم می شود که تمام این موضوعات در ادوار مختلف، موجبات شکل گیری ادبیات پایداری را فراهم ساخته‌اند؛ به طوری که در این تحقیق، فرض ما بر این است که: ادبیات بدون برخورداری از حکمت عملی، ادبیات پایداری نیست. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ادبیات پایداری به طور عام و ادبیات ایران به طور خاص، دارای بن‌مایۀ حکمت عملی است و باید این موضوع و شاخه‌های آن را در تعاریف، انواع و ویژگی‌های ادبیات پایداری مورد توجه قرار داد.

کلیدواژه ها:

حکمت عملی ، ادبیات پایداری ، اخلاق ، ایران ، اسلام