تحلیلی بر ادله مشروعیت دستکاری ژنتیکی مواد غذایی

امروزه در زمینه‌های کشاورزی و دامداری به وسیله مهندسی ژنتیک، محصولات گوشتی و گیاهی جدیدی با نام تراریخته یا تراژن تولید می‌شود که با توجه به بدیع بودن آن، بررسی موضع شارع و تبیین قیود و شرایط لازم‌الرعایه در آن ضروری خواهد بود؛ به ویژه اینکه پژوهش‌های علمی، آن را مخلّ سلامت جامعه دانسته‌اند و متعاقباً وجود نظرات موافق و مخالف و نیز خلأهای قانونی در قوانین مربوطه از جهت تأمین حقوق مصرف‌کننده و تبیین ضمانت‌های اجرایی قوی و سایر موارد، آن را به یکی از عرصه‌های جدی برای بحث‌های فقهی و حقوقی تبدیل نموده است. در این پژوهش، ضمن تحلیل ادله قائلان به مشروعیت، با نظر به امکان اجرای قاعده لاضرر در رفع احکام شرعی محتمل‌الضرر و نیز وجوب عقلی و نقلیِ احتراز از محتمل‌الضرر، زمانی که ضرر احتمالی در مقایسه با منافع حاصل، قابل اهمال نباشد، و سایر منافشات وارده بر ادله ایشان، به نظر می‌رسد در خصوص این محصولات، صرف احتمالی بودن ضرر مجوز اقدام نیست؛ زمانی که فواید مشهود و ظاهریِ گزارش‌شده، در مقابل مصلحت حفظ جان و حق بر سلامت افراد کل جامعه و حیات زیست قرار گیرد. لذا شاید بتوان تزاحمی را بین اباحۀ اقدام به این عمل و رعایت احتیاط در حفظ جان انسان‌ها برقرار نمود و به موجب قاعده «الاهمّ فالمهمّ» نیز تکلیف ملکف روشن گردد؛ همچنان که در استفتائات به عمل‌آمده، تعدادی از مراجع نیز ترک این اقدام را احوط دانسته‌اند؛ به ویژه اینکه مشاهده می‌شود نگرانی‌های حاصل از مخاطرات قطعی یا احتمالیِ گزارش‌شده، به نحو محسوسی باعث تغییر سیاست‌گذاری کشورهای توسعه‌یافته در مصرف این محصولات و عطف توجه به بازار صادرات شده است.

کلیدواژه ها:

دستکاری ژنتیکی ، محصولات غذایی ، سلامت جامعه ، محیط زیست ، ضرر قطعی یا محتمل