نقش آموزه «وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» در تبیین توحید شخصی وجود

«وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» از آموزه‌های پرتأثیر در بیان مقاصد حکمت متعالیه به ویژه توحید وجود است. حکمای متعالی، به سان عرفای محقق، بر این مهم تأکید کرده‌اند. در ادبیات فلسفی و عرفانی، تبیین جهان‌بینی یگانه‌انگار از تفنن تعبیر برخوردار است، تا ابعاد مسئله به وضوح گراید. وحدت شخصی وجود به همان اندازه که برای پافشاری بر وحدت بر توجیه و تبیین و استدلال اصرار دارد، برای تبیین کثرات نیز توجیه مستدل ارائه می‌دهد. هر یک از این توجیه‌ها با عناوین اختصاری یا قواعد راهبردی و زیربنایی در حکمت الهی نورافشان است. آموزۀ حقیقت و رقیقت، ظاهر و مظهر، و «بسیط الحقیقة کل الاشیاء ولیس بشیء منها» در این راستا با تبیین متناسب در حکمت متعالیه فروغ‌گستر است. بر این ثروت، آموزۀ «وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» را باید افزود که در حکمت متعالیه با ادبیات ویژه جایگاه خود را نشان می‌دهد و مخاطب را تا وحدت شخصی وجود راهنمایی و همراهی می‌کند. برخی تازه‌واردان این آموزه را در دیدگاه آقاعلی مدرس، با برش و سایش عبارات و به قیمت تحریف و اتهام، مقصور به بیان تشکیک در مراتب و منافی و معارض با توحید شخصی وجود پنداشته‌اند. بررسی ادعاهای مطرح‌شدۀ برخی مقالات دربارۀ این آموزه و تبیین آن در بیانات صریح آقاعلی مدرس و حکمت متعالیه راه را به درک استوار الهیات متعالی هموار خواهد کرد.

کلیدواژه ها:

آقاعلی مدرس ، وحدت در عین کثرت ، کثرت در عین وحدت ، توحید تشکیکی ، توحید شخصی