مطالعه تنوع شیمیایی اسانس برخی توده های آویشین شیرازی Zataria multiflora Boiss در رویشگاه های استان هرمزگان

آویشن شیرازی Zataria multiflora Boiss ، گیاهی متعلق به تیره نعناعیان Lamiaceae بوده و از نظر جغرافیایی بومی مناطق گرم کشورهای ایران، پاکستان و افغانستان می باشد. در پژوهش حاضر، به منظور بررسی کمیت و کیفیت ترکیبات شیمیایی اسانس توده های مختلف این گونه در رویشگاه های مختلف استان هرمزگان، سرشاخه های گلدار شش توده شامل فاریاب، لاور شیخ بندر خمیر، تنگ زاغ، رودخانه و بشاگرد جمع آوری گردید. اسانس سرشاخه های گلدار گیاه به رویش تقطیر با اب (طرح کلونجر) بریتانیا استخراج و سنجش اجزای شیمیایی ان به روش های گازکروماتوگرافی GC و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی GC-MS شناسایی شد. نتایج این تحقیق نشان داد بیشترین و کمترین بازده تولید اسانس توسط شرشاخه های گلدار برحسب درصد حجمی / وزنی به ترتیب در نمونه های مربوط به رویشگاه های رودخانه با 6/5 درصد، لاور شیخ با 6/2 درصد، فاریاب با 4/7 درصد، تنگ زاغ با 4/3 درصد، بشاگرد با 4 درصد و بندرخمیر با 3/9 درصد بدست آمد. در اسانس رویشگاه های مورد بررسی، تعداد 19 تا 23 ترکیب شناسایی گردید که مجموع مقادیر آنها از 93/5 تا 99/3 درصد کل اسانس متغیر بود. از میان این ترکیبات، چهارترکیب تیمول 61/8-5/6 درصد، لینالول 56/0/8 درصد ،کارواکرول 1/7-46/1 درصد و پاراسمین 24/4-4/9 درصداز غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه خوشهای ترکیبات شیمیایی، رویشگاه های مورد بررسی را در سه گروه مجزا قرار داد. رویشگاه های بندر خمیر و بشاگرد با داشتن مقادیر بالای کارواکرول در یک گروه، رویشگاه های فاریاب، تنگ زاغ و رودخانه باداشتن مقادیر بالای تیمول در یک گروه و رویشگاه لاور شیخ با داشتن مقادیر بالای لینالول در گروه مجزایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که توده های آویشن شیرازی موجود در رویشگاه های مختلف استان هرمزگان از درصد اسانس و تنوع فیتوشیمیایی بالایی برخوردار بوده و در برنامه های اصلاحی یا برای کشت و تولید می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

آویشن شیراز ، رویشگاه ، توده ، اسانس